Thổ nhưỡng có vai trò quan trọng trong trồng trọt và sản xuất. Bạn hiểu thổ nhưỡng là gì? Đặc điểm, vai trò của thổ nhưỡng là gì? Cùng tìm hiểu về thổ nhưỡng Việt Nam qua bài viết này nhé.
Tóm tắt
Thổ nhưỡng là gì?
Thổ nhưỡng (đất) là lớp tơi xốp trên bề mặt lục địa, đặc trưng bởi độ phì nhiêu.
– Độ phì nhiêu là khả năng cung cấp nước, nhiệt, khí và các chất dinh dưỡng cần thiết cho thực vật để sinh trưởng và phát triển.
– Thổ nhưỡng quyển là lớp vỏ chứa vật tơi xốp nằm ở bề mặt các lục địa.
Thổ nhưỡng tiếng Anh là gì? Thổ nhưỡng tiếng Anh là Land.
Thành phần đất thổ nhưỡng
Thổ nhưỡng được chia thành 3 phần chính:
- Phần khí: gồm khí cacbonic, khí oxi, khí nitơ (cung cấp Oxi cho cây hô hấp).
- Phần lỏng: gồm nước hòa tan các chất dinh dưỡng.
- Phần rắn: cung cấp chất dinh dưỡng: nitơ, photpho, kali,…và thành phần cơ giới: cát, sét, limon.
Các loại thổ nhưỡng
Thổ nhưỡng Việt Nam gồm 3 nhóm chính, đặc điểm của thổ nhưỡng thể hiện rõ tính chất nhiệt đới gió mùa ẩm của thiên nhiên Việt Nam:
Nhóm đất feralit vùng núi thấp
Hình thành trực tiếp trên các triền đồi núi thấp, chiếm 65% diện tích tự nhiên.
Thổ nhưỡng Việt Nam có tính chất: nghèo mùn, chua, nhưng nhiều sét.
Thổ nhưỡng feralit có màu đỏ vàng, chứa nhiều hợp chất Fe, Al.
Phân bố chủ yếu trên đá bazan ở vùng Tây Nguyên, Đông Nam Bộ
Thổ nhưỡng feralit thích hợp trồng cây công nghiệp.
Nhóm đất mùn núi cao
Hình thành dưới thảm rừng nhiệt đới hoặc ôn đới của vùng núi cao, chiếm 11% diện tích tự nhiên.
Loại thổ nhưỡng này chủ yếu phân bố ở đất rừng đầu nguồn.
Nhóm đất mùn núi cao phù hợp trồng cây phòng hộ đầu nguồn.
Nhóm đất phù sa sông và biển
Tính chất đất phì nhiêu, dễ canh tác và làm thuỷ lợi, ít chua và tơi xốp, giàu mùn.
Nhóm đất phù sa sông và biển phân bố chủ yếu ở các vùng đồng bằng. Chiếm 24% diện tích đất tự nhiên.
Thích hợp để canh tác trong nông nghiệp: trồng lúa, hoa màu, cây ăn quả, cây công nghiệp hàng năm,…
Vai trò của thổ nhưỡng
Thổ nhưỡng đóng vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực:
- Là nơi cư trú và tiến hành các hoạt động sản xuất của con người (đặc biệt là sản xuất nông, lâm nghiệp)
- Trong nông – lâm nghiệp để canh tác cây lương thực, thực phẩm, cây công nghiệp và trồng rừng…
- Trong công nghiệp và đời sống, thổ nhưỡng là nơi xây dựng các cơ sở sản xuất, nhà máy, các công trình cơ sở vật chất kỹ thuật – cơ sở hạ tầng…
Bản đồ thổ nhưỡng là gì?
Bản đồ thổ nhưỡng phản ánh quy luật phân bố và cấu trúc lớp phủ thổ nhưỡng theo các đặc trưng gồm: nguồn gốc hình thành, thành phần cơ giới và nham thạch tạo thành thổ nhưỡng (đá mẹ).
Ở các nước, bản đồ thổ nhưỡng được thành lập theo một số hệ phân loại khác nhau.
Ở Việt Nam, bản đồ thổ nhưỡng phân loại dựa vào nguyên tắc nguồn gốc phát sinh do nhà bác học người Nga Đôkuchaep xác lập.
Tuỳ thuộc tỉ lệ của bản đồ thổ nhưỡng sẽ thể hiện các cấp vị khác nhau trong hệ phân vị thổ.
Bản đồ thổ nhưỡng là tài liệu quan trọng để đánh giá và kiểm kê tài nguyên đất nhằm sử dụng hợp lí và để cải tạo đất.
Nhân tố hình thành thổ nhưỡng
Đá mẹ
Đá mẹ là những sản phẩm hình thành do phong hóa từ đá gốc, cung cấp chất vô cơ cho đất, quyết định thành phần cơ giới, khoáng vật và ảnh hưởng trực tiếp tính chất lý, hóa của đất.
Ví dụ
– Từ đá macma axit như granite thì có màu xám, chua và nhiều cát.
– Từ đá macma bazơ như đá vôi và đá bazan màu nâu đỏ, nhiều chất dinh dưỡng.
Sinh vật, thực vật và vi sinh vật
Sinh vật đóng vai trò chủ đạo trong sự hình thành thổ nhưỡng.
Thực vật cung cấp vật chất hữu cơ, rễ phá hủy đá.
Vi sinh vật phân giải xác súc vật để tạo mùn.
Động vật sống trong đất, biến đổi tính chất đất (giun, kiến, mối).
Sinh quyển là gì? Khái niệm, đặc điểm và khu dự trữ sinh quyển
Địa hình
Địa hình dốc khiến đất nhanh bị xói mòn, tầng phong hóa mỏng.
Địa hình bằng phẳng bồi tụ đất, tầng phong hóa dày.
Nhìn chung, địa hình có sự ảnh hưởng đến khí hậu để tạo ra các vành đai thổ nhưỡng khác nhau theo độ cao.
Khí hậu
Khí hậu là yếu tố trực tiếp tạo nhiệt và ẩm làm cho đá gốc bị phá hủy tạo thành đá mẹ; ảnh hưởng đến sự hòa tan, rửa trôi hoặc tích tụ vật chất trong đất; tạo ra môi trường cho sinh vật phát triển.
Thời gian
Các nhà khoa học đã chứng minh rằng tuổi đất được tính từ thời điểm mà đất được hình thành. Tuổi đất cũng chính là tiêu chí để thể hiện tiến trình tạo ra đất tại một khu vực, xem tiến trình đó dài hay ngắn.
Thời gian ảnh hưởng tới khả năng và cường độ tác động của các nhân tố, tính triệt để trong việc hình thành thổ nhưỡng.
Thông thường thì thổ nhưỡng nhiều tuổi ở vùng nhiệt đới, cận nhiệt, còn thổ nhưỡng ít tuổi ở vùng ôn đới.
Con người
Yếu tố con người là nhân tố chính quyết định đến thổ nhưỡng của thổ nhưỡng. Hoạt động của con người tác động đến thổ nhưỡng luôn có 2 mặt: tích cực và tiêu cực. Dưới đây là một số ví dụ:
- Hoạt động tích cực: Tăng độ phì cho thổ nhưỡng, chống xói mòn bằng việc cố gắng để cải tạo đất thông qua thau chua rửa mặn, rửa phèn…
- Hoạt động tiêu cực: Đốt rừng để làm nương rẫy gây xói mòn đất.
Vậy là bài viết đã giải thích về khái niệm thổ nhưỡng là gì? Vai trò, đặc điểm, các loại thổ nhưỡng Việt Nam. Về bản chất, thổ nhưỡng Việt Nam giống như một tài nguyên thiên nhiên, cần rất nhiều thời gian để có thể phục hồi và phát triển. Để có được thổ nhưỡng tốt thì con người phải hết sức bảo vệ và chăm sóc nó.
