Cứ vào mỗi dịp Tết đến, hình ảnh cây nêu lại trở thành một hình ảnh rất quen thuộc với người dân ta vào những ngày đầu năm. Các gia đình, nhất là những gia đình ở các vùng nông thôn đều sẽ dựng cây nêu trước cửa nhà mình, phía trên của cây sẽ treo một số vật dụng đặc trưng của từng địa phương. Vậy đã bao giờ bạn thắc mắc vì sao ngày Tết người ta lại dựng câu nêu chưa?
Tóm tắt
Cây nêu là gì?
Cây nêu là một thân cây được nhân dân ta đem trồng ở trước sân nhà vào mỗi dịp Tết Nguyên Đán. Cây nêu còn gắn liền với hình ảnh các lễ hội như: hội làng, hội đâm trâu,…
Với người Kinh, cây nêu thường được sử dụng từ một số loại cây họ tre như: tre, bương, lồ ô, có độ cao từ 5 đến 6 mét, thân cây đã được tỉa sạch các nhánh và lá tre. Còn các dân tộc thiểu số sẽ thường sử dụng loại cây gỗ chắc chắn, được vẽ quanh thân, có tua đại để làm cây nêu.
Trên ngọn của cây nêu sẽ treo một vòng tròn nhỏ, tùy theo địa phương mà vòng tròn này còn có thể treo nhiều vật dụng khác nhau.
Ý nghĩa của cây nêu vào ngày Tết cổ truyền
Việc trồng cây nêu vào ngày Tết được bắt nguồn từ “Sự tích cây nêu ngày Tết” của kho tàng truyện cổ tích Việt Nam ta. Theo sự tích này, cây nêu là một biểu tượng cho sự đấu tranh giữa cái thiện và ác, nhằm bảo vệ cuộc sống yên bình cho con người.
Những dịp Tết đến xuân về cũng là lúc mà thần linh về trời. Do đó, con người cần có những “bảo bối” như cây nêu để có thể đề phòng, cảnh giác và chống lại sự xâm nhập của ác quỷ giữa lúc con người đang vui chơi.
Dần theo thời gian, cùng với sự phong phú của các món đồ treo trên ngọn cây, cây nêu đã được coi là cây của vũ trụ, nối liền đất với trời và hàm chứa ý thức về lãnh thổ của người Việt Nam.
Ngày xưa, cây nêu là biểu tượng đặc trưng cho sự uy quyền. Nhà nào có quyền thế nhất thì nhà đó sẽ có cây nêu cao nhất. Hiện nay, phong tục trồng cây nêu vào ngày tết đã dần thưa đi trong cộng đồng người Việt và được thay thế bằng tục chơi hoa đào, hoa mai vào ngày tết. Cây nêu hiện chỉ còn được bắt gặp lác đác tại một số vùng quê nước ta, hay trong cộng đồng các dân tộc thiểu số vùng thượng du như Tây Nguyên hay Bắc Bộ.
Theo quan niệm của người Việt truyền thống, cây nêu ở người miền Bắc thường được dựng vào ngày 23 tháng Chạp. Bởi, từ ngày này cho đến đêm giao thừa chính là ngày mà các Táo về chầu trời. Người dân ta đã truyền tai nhau rằng, đây chính là thời điểm vắng mặt các vị thần linh, nên ma quỷ sẽ thường nhân cơ hội này để lẻn về quấy nhiễu.
Với người Mường, họ sẽ trồng cây nêu vào ngày 28 tháng Chạp âm lịch. Trong khi đó, người H-mông lại dựng cây nêu trong mùa lễ hội Gầu tào (tức là cầu phúc hoặc cầu mệnh) được diễn ra hàng năm từ ngày mùng 3 đến mùng 5 tháng giêng âm lịch.
Đối với cộng đồng của người dân tộc Sán Dìu, họ lại dựng cây tránh tà này trong dịp lễ cầu mùa nhằm tạ ơn trời đất và cầu mong về sự bình yên cho con người, gia súc và một năm mùa màng bội thu.
Cách dựng và hạ cây nêu trong ngày Tết
Như bạn đã biết, cây nêu sẽ thường được dựng trước sân nhà vào ngày 23 tháng Chạp. Bạn cần chọn những cây nêu làm từ cây tre dài khoảng 5 đến 6 mét, vì thân tre có đốt, đây được ví như là bậc thang đi về của thần linh. Chúng cũng sẽ mang sinh khí của trời chuyển xuống mặt đất, giúp mặt đất trở nên phì nhiêu, hội tụ sinh khí để mùa màng tốt tươi.
Tre được chọn phải là loại tre già, to, thẳng, không được chẻ ngọn. Thân tre có thể được trang trí bằng các loại phướn, cờ, đèn lồng hay câu đối, niêu đất chứa vôi, chuông gió,…
Bên dưới gốc cây sẽ rắc bột vôi trắng tạo thành vòng tròn hoặc rắc theo hình cánh cung, mũi tên hướng ra phía cổng nhằm xua đuổi tà ma.
Trên ngọn cây sẽ treo vòng tròn nhỏ. Trên vòng tròn này thường treo một số đồ vật như nhánh xương rồng, vàng mã, các lá bùa hình bát quái, bầu rượu bệu bằng rơm, giỏ tre đựng vôi cành lá dứa, và trầu cau, cá chép bằng giấy, giải cờ vải hay những chiếc khánh đất nung có thể va đập vào nhau tạo tiếng kêu leng keng giống chuông gió.
Thông thường, cây nêu sẽ được hạ vào ngày mùng 7 tháng Giêng. Trước khi hạ, bạn cần tránh động thổ để cho đất được hội tụ đủ sinh khí, phì nhiêu. Sau khi hạ nêu, người dân có thể tiến bước vào lễ hội mới với những hoạt động gắn liền đến sản xuất nông nghiệp.
Vậy là chúng tôi vừa cung cấp cho các bạn về ý nghĩa của cây nêu trong ngày Tết và cách dựng, hạ nêu chuẩn. Hy vọng bài viết này có nhiều giá trị đối với bạn, hãy truy cập vào palada.vn để tìm hiểu nhiều hơn về các phong tục tập quán của người dân Việt ta nhé!
