Trong chương trình môn Ngữ văn lớp 6 có giới thiệu đến một phương pháp tu từ là chỉ từ. Tuy nhiên, vẫn có nhiều em học sinh nhầm lẫn chỉ từ với một số phép tu từ khác. Điều này khiến cho việc phân tích cấu trúc trong câu trở nên khó khăn và không đạt được hiệu quả như mong muốn. Vậy thì chỉ từ là gì? Ví dụ, vai trò của chỉ từ và cách sử dụng chúng ra sao? Bài viết dưới đây sẽ giúp các em học sinh hình dung cụ thể, biết phân biệt và sử dụng tốt hơn các chỉ từ trong câu.
Tóm tắt
Chỉ từ là gì và vai trò của chỉ từ là thế nào?
Chỉ từ là gì?
Từ ngữ trong Tiếng Việt vô cùng đa dạng và phong phú cả về mặt ngữ nghĩa lẫn hình thức các loại từ và chức năng khi sử dụng trong câu. Để phân tích một câu thật chính xác, người phân tích phải hiểu được các từ loại là gì và chúng có ý nghĩa như thế nào khi được đặt vào câu. Với khái niệm chỉ từ là gì thì cũng được hiểu và phân tích tương tự như thế.
Chỉ từ là từ loại từ vựng có chức năng để chỉ, trỏ vào các sự vật đang được diễn đạt trong câu. Chỉ từ nhằm để xác định vị trí của các sự vật trong không gian và thời gian diễn đạt. Một số chỉ từ tiếng Việt thường dùng là Kia, Này, Ấy, Đó, Nọ, Đây, Đấy,…
Có 2 loại chỉ từ thường thấy:
– Loại thứ nhất là các chỉ từ có vai trò xác định vị trí của sự vật theo thời gian đang diễn đạt. Ví dụ như: tôi vẫn nhớ như in ngày hôm đấy/những ngày tháng đó/như bữa ấy đã nói/mãi một thời gian như nọ,…
– Loại thứ hai là các chỉ từ có vai trò xác định vị trí của một sự vật trong không gian diễn đạt. Ví dụ như bãi đất kia, con đó, ngôi nhà nọ, người ấy, cái quán nước đấy,….
Trên lý thuyết thì chỉ từ sẽ được hiểu theo vai trò và cách dùng để chỉ, trỏ giống nhau. Thế nhưng trên thực tế tùy vào ngữ cảnh diễn đạt của câu, chỉ từ có thể thay đổi hay mang nhiều nghĩa biểu đạt phù hợp cho ý đồ người nói.
Vai trò của chỉ từ là gì
Chỉ từ có vai trò như thế nào trong một câu là những điều thật sự chúng ta cần ghi nhớ. Vì khi biết rõ về vai trò của chúng, người đọc, người nghe mới có đủ cơ sở để nhận ra ý nghĩa của chúng trong câu. Từ đó giúp làm sáng tỏ ý nghĩa mà câu nói muốn thể hiện cho người đọc, người nghe được biết.
Vậy thì trong câu chỉ từ có những vai trò thế nào?
– Đầu tiên chỉ từ có vai trò là định ngữ trong cụm danh từ.
Ví dụ: Ngôi nhà đó từ trước đến nay luôn có tiếng là giàu nhất làng.
Trong câu vừa rồi, từ “đó” là chỉ từ có vai trò định ngữ đứng sau và bổ nghĩa cho danh từ “Ngôi nhà”. “Đó” chỉ ngôi nhà và giúp xác định sự vật là ngôi nhà theo không gian câu nói.
– Thứ hai đó là chỉ từ có vai trò làm trạng ngữ trong một câu.
Ví dụ: Bữa kia, chú tôi bắt được một con cá lóc rất to ở ngoài đồng.
Trong câu trên, từ “kia” là chỉ từ đóng vai trò là trạng ngữ bổ nghĩa về thời gian cho “Bữa”.
– Thứ ba, đặc biệt nhất chỉ từ có vai trò làm chủ ngữ trong câu.
Ví dụ: Đấy không hề là thứ tôi đã yêu cầu.
Trong câu này thì từ “Đấy” vừa là chủ ngữ, cũng vừa là chỉ từ chỉ trỏ sự vật xác định theo không gian của câu nói.
Như vậy dễ thể thấy là chỉ từ trong câu có thể đóng nhiều vai trò, ở nhiều vị trí khác nhau. Do đó, người nghe cần biết rõ những vai trò của chỉ từ để tiến hành phân tích nghĩa của câu sao cho chính xác nhất, nhằm mang đến hiệu quả truyền đạt thông tin cho người học tiếp nhận.
Những cách dùng chỉ từ hiệu quả
Chỉ từ là loại từ vựng được dùng vô cùng phổ biến trong câu, nhất là trong các hoàn cảnh giao tiếp mà người nói muốn nhấn mạnh vào ý nghĩa trong câu nói của mình. Bên cạnh đó, chỉ từ cũng thường xuất hiện và được vận dụng linh hoạt trong nhiều thể loại văn thơ khác nhau.
– Chỉ từ khi dùng trong các tình huống hội thoại và giao tiếp đời sống:
Ví dụ:
+ Có phải em từng học ở ngôi trường đó không?
Chỉ từ “đó” đang vai trò làm cụm danh từ.
+ Ngày nọ, ba chị em tôi được mọi người tặng cho rất nhiều quà.
Chỉ từ “nọ” đang có vai trò làm trạng ngữ.
+ Cô gái kia chính là người xinh đẹp nhất xóm này.
Chỉ từ “kia” đang có vai trò làm chủ ngữ.
– Chỉ từ là phép tu từ được dùng trong văn thơ:
Ví dụ:
+ Đấy vàng, đây thì cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lý, đây lại sen Tây Hồ. (Ca dao)
Chỉ từ “đấy, đây” vừa đóng vai trò làm chủ ngữ, vừa giúp định vị được sự vật trong không gian biểu đạt.
Mong rằng những tổng hợp của Palada.vn về chỉ từ là gì, ví dụ của chỉ từ trong câu vừa rồi đã giúp mọi người hiểu hơn về từ loại này. Đặc biệt là đối với các em học sinh có thể phân biệt và nhận biết chỉ từ hiệu quả hơn khi làm bài tập. Hẹn gặp lại trong những bài viết tiếp theo của chúng mình.
