Biểu đồ miền là dạng biểu đồ được sử dụng khá phổ biến, xuất hiện trong các bài thi quan trọng đối với cấp THPT. Ở bài viết sau, Palada.vn sẽ cùng các bạn học sinh tìm hiểu về biểu đồ miền là gì. Cách vẽ biểu đồ miền chính xác nhất cũng như hướng dẫn giải bài tập vẽ biểu đồ miền, cùng tham khảo nhé!
Tóm tắt
Biểu đồ miền là gì?
Biểu đồ miền (còn gọi là biểu đồ diện) dùng để thể hiện cơ cấu, tỷ lệ phát triển của đối tượng khác nhau. Theo thời gian phát triển, các đối tượng sẽ chiếm các khu vực miền nhất định trong biểu đồ.
Theo đó, biểu đồ miền có 2 dạng biểu đồ miền phổ biến thường gặp sau:
- Dạng biểu đồ miền nối chồng tiếp
- Biểu đồ chồng từ gốc tọa độ
Cách nhận biết biểu đồ miền
Chúng ta thường dễ nhầm lẫn giữa vẽ biểu đồ miền và biểu đồ tròn. Tuy nhiên, hãy căn cứ vào dấu hiệu nhận biết biểu đồ miền sau đây để tránh nhầm lẫn nhé!
- Biểu đồ miền thể hiện được cả cơ cấu và sự phát triển của các đối tượng.
- Toàn bộ biểu đồ là 1 hình chữ nhật (hoặc hình vuông ), được chia thành các miền khác nhau
Hướng dẫn vẽ biểu đồ miền
Cách vẽ biểu đồ miền 1
- Bước 1: Vẽ khung biểu đồ
– Khung biểu đồ miền vẽ theo giá trị tương đối thường là hình chữ nhật, được chia làm các miền khác nhau, chồng lên nhau. Mỗi miền biểu diễn một đối tượng cụ thể.
– Các thời điểm đầu tiên và cuối cùng của biểu đồ phải được năm trên 2 cạnh bên trái và bên phải của hình chữ nhật là khung của biểu đồ.
– Chiều cao hình chữ nhật thể hiện đơn vị của biểu đồ, chiều rộng thường thể hiện thời gian (năm).
– Biểu đồ miền vẽ theo giá trị tuyệt đối nên dựng 2 trục – một trục thể hiện đại lượng, một trục giới hạn năm cuối
-
- Bước 2: Vẽ ranh giới của miền. Lấy năm trên trục tung, phân chia khoảng cách năm theo tỉ lệ tương ứng.
- Bước 3: Hoàn thiện
– Ghi số liệu ở giữa của miền
– Hoàn chỉnh bảng chú giải, tên của biểu đồ miền.
Cách vẽ biểu đồ miền 2
- Bước 1: Vẽ hình chữ nhật trục tung có trị số 100% (trục hoành luôn dài hơn trục tung)
Để vẽ biểu đồ theo số liệu cho chính xác thì phải có kỹ năng tạo thêm số liệu theo tỷ lệ % ở trục tung bên phải để đối chiếu số liệu chính xác.
- Trục hoành luôn thể hiện năm, chú ý khoảng cách giữa các năm phải đều nhau.
- Năm đầu tiên trùng với gốc tọa độ (trục tung)
- Bước 2: Vẽ các điểm của tiêu chí thứ nhất theo các năm, sau đó nối các điểm đó lại với nhau. Tiêu chí thứ hai ta vẽ tiếp lên bằng cách cộng số liệu của yếu tố thứ hai với yếu tố thứ nhất rồi dựa vào kết quả đó để lấy mức số lượng ở trục tung. Cuối cùng, hãy nối các điểm của tiêu chí
- Bước 3: Chú thích và ghi tên biểu đồ:
- Chú thích vào các miền khác nhau để dễ phân biệt. Dùng các ký hiệu tương tự như biểu đồ tròn hoặc tô màu khác nhau cũng được.
- Ghi tên biểu đồ miền ở phía trên hay dưới đều được.
Một số lỗi thường mắc khi vẽ biểu đồ miền
Trong quá trình vẽ biểu đồ miền, các bạn học sinh cần lưu ý về những vấn đề sau để đảm bảo không bị sai sót đáng tiếc:
- Thứ nhất là biểu đồ miền vẽ theo giá trị tuyệt đối, nên dựng 2 trục, trong đó 1 trục thể hiện đại lượng, 1 trục giới hạn năm cuối.
- Thứ hai đó là lưu ý về khoảng cách giữa các năm thật chính xác.
- Thứ ba là với những trường hợp yêu cầu thể hiện về cơ cấu, thay đổi cơ cấu, chuyển dịch cơ cấu,… các bạn sẽ phải xử lý số liệu biểu đồ miền về dạng tỷ lệ % trước rồi mới vẽ biểu đồ miền.
- Thứ tư là thiếu số liệu trên hình vuông, hình chữ nhật hoặc thiếu số 0 ở gốc tọa độ.
- Thứ 5 là vẽ biểu đồ miền nhưng chưa tạo được hình chữ nhật và thiếu đơn vị.
- Cuối cùng là không viết chú thích, không lấp đầy hình chữ nhật.
Lưu ý: Trường hợp biểu đồ miền gồm nhiều miền chồng lên nhau, hãy vẽ tuần tự từng miền theo thứ tự từ dưới lên trên. Sắp xếp thứ tự của các miền cho đúng ý nghĩa nhất, đồng thời cũng phải tính đến tính trực quan và tính mĩ thuật thẩm mỹ của biểu đồ.
Cách nhận xét biểu đồ miền
– Nhận xét chung cả bảng số liệu: Đánh giá xu hướng chung của số liệu.
– Nhận xét hàng ngang trước: Theo thời gian yếu tố thứ nhất tăng hay giảm, tăng giảm như thế nào, tăng giảm bao nhiêu? Sau đó đến yếu tố thứ hai tăng hay giảm … yếu tố thứ ba (mức chênh lệch giữa các yếu tố)
– Nhận xét hàng dọc: Yếu tố nào xếp hạng nhất, nhì, ba và có sự thay đổi thứ hạng hay không?
– Tổng kết và giải thích.
Khi nào vẽ biểu đồ miền?
Đối với mỗi loại biểu đồ, sẽ sử dụng cho những số liệu và mục đích khác nhau. Chính vì thế, việc xác định khi nào cần dùng biểu đồ miền là vô cùng quan trọng. Nó sẽ giúp cho bạn sử dụng đúng loại biểu đồ. Dưới đây là những trường hợp cụ thể thường sử dụng biểu đồ miền:
- Khi cần thể hiện cơ cấu của tỷ lệ, sự thay đổi các cơ cấu khác nhau của dân số, ngành nghề,…
- Thể hiện sự tăng trưởng, phát triển của sự vật, hiện tượng nhất định
- Số liệu đưa ra thì ít nhất phải có 4 cột mốc
- Khi đề bài đặt ra yêu cầu cụ thể: “Hãy vẽ biểu đồ miền…”
- Khi đề bài xuất hiện các cụm từ: “chuyển dịch cơ cấu”, “thay đổi cơ cấu”,“thích hợp về sự chuyển dịch cơ cấu”…
Bài tập vẽ biểu đồ miền
Cho bảng số liệu sau:
CƠ CẤU DIỆN TÍCH LÚA THEO MÙA VỤ Ở VIỆT NAM
GIAI ĐOẠN NĂM 2005 – 2016 (Đơn vị: %)
(Nguồn: Tổng cục thống kê )
- a) Vẽ biểu đồ thích hợp để thể hiện sự chuyển dịch cơ cấu diện tích lúa phân theo mùa vụ ở Việt Nam, giai đoạn 2005 – 2016.
- b) Nhận xét và giải thích.
Hướng dẫn trả lời
- a) Vẽ biểu đồ
CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU DIỆN TÍCH LÚA PHÂN THEO MÙA VỤ Ở VIỆT NAM, GIAI ĐOẠN 2005 – 2016
- b) Nhận xét và giải thích
* Nhận xét
– Nhìn chung, diện tích lúa phân theo mùa vụ ở Việt Nam có sự chuyển dịch.
– Năm 2016, lúa đông xuân chiếm tỉ trọng lớn nhất là 39.6%, tiếp đến là lúa thu và thu đông chiếm 36,0% và chiếm tỉ trọng nhỏ nhất là lúa mùa với 24,4%.
– Cơ cấu diện tích các loại lúa cũng có sự thay đổi:
+ Lúa đông xuân giảm nhẹ 0,5% nhưng không ổn định (giai đoạn 2005 – 2010 và 2013 – 2016 tăng; giai đoạn 2010 – 2013 giảm).
+ Lúa hè thu và thu đông liên tục tăng qua các năm và tăng 3,9%.
+ Lúa mùa liên tục giảm qua các năm và giảm 3,4%.
* Giải thích
– Diện tích lúa thu và thu đông tăng do việc đẩy mạnh thâm canh, tăng vụ và có thêm nhiều giống mới đưa vào thử nghiệm nên cho năng suất cao.
– Diện tích lúa mùa và lúa đông xuân giảm do việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất (trồng các loại hoa màu khác để cho năng suất cao hơn), ảnh hưởng của các yếu tố tự nhiên (như nguồn nước, các yếu tố khí hậu,…).
Vậy là bài viết đã giải thích biểu đồ miền là gì, có những dạng nào, cách vẽ biểu đồ miền ra sao. Có thể thấy rằng, biểu đồ miền đem đến nhiều tiện ích, tính ứng dụng cao. Hãy ghi nhớ những lưu ý có trong bài viết để khi thực hành giải bài tập vẽ biểu đồ miền được chính xác và ghi điểm tuyệt đối nhé!
