Hiện nay, hiện tượng đất chua tương đối phổ biến trong nông nghiệp, làm cho độ pH của đất thay đổi. Chúng tôi sẽ gửi đến bạn đọc và bà con nông dân khái niệm về đất chua là gì, đất chua có độ pH là bao nhiêu, nguyên nhân và cách cải tạo khi đất bị chua trong bài viết dưới đây.
Đất chua là gì?
Đất chua là hiện tượng đất bị biến đổi hóa học trong quá trình canh tác và trồng trọt. Trong quá trình canh tác, cây trồng cần phải hút các chất dinh dưỡng từ đất như N, P, K và canxi, magie,… Theo thời gian, đất không được cải tạo sẽ dần mất các chất kiềm và trở nên chua, thừa axit.
Đất chua có kết cấu đất thịt nhẹ, hoặc đất pha cát, dễ bị rửa trôi. Mặt khác, trong quá trình canh tác, việc sử dụng quá nhiều phân hóa học và thuốc bảo vệ thực vật trong thời gian dài cũng sẽ làm cho đất chua.
Đất chua có độ pH dưới 6,5. Đất có tính axit cao cùng nồng độ các ion Mn, Al, Fe tăng mạnh. Canxi, magie, P, K bị mất, bị rửa trôi hoặc rất khó hòa tan.
Vậy đất chua trồng cây gì thì tốt? Các loại rau, củ ưa trồng trong đất chua là húng quế, bông cải xanh, trắng, bắp cải, cà tím, cần tây, củ cải, khoai tây…
Nguyên nhân gây ra đất chua, pH thấp
Có thể thấy đất chua là độ pH cao, vậy nguyên nhân gây ra hiện tượng này là gì?
Đất chua do mưa nhiều, trôi mất lớp phủ thực vật
Nếu nền đất không được che phủ thì khi gặp mưa sẽ rửa trôi các chất dinh dưỡng dễ tan như các ion kim loại kiềm, kiềm thổ như K+, Na+, Mg2+, Ca2+,… làm cho đất dần trở nên chua.
Bên cạnh đó, trong nước mưa có chứa nhiều NH3- gốc nitơ làm cho đất giải phóng nhiều ion H+ nên làm pH đất bị giảm nhanh.
Đất không được trả lại đầy đủ chất dinh dưỡng đã bị lấy đi
Trong quá trình sinh trưởng và phát triển, cây trồng luôn lấy đi một lượng lớn các chất kiềm trong đất như K+, Na+, Mg2+, Ca2+. Tuy nhiên, lượng kiềm bị mất này có thể không được người trồng cây trả lại hoặc trả lại không đủ cho đất. Do phần lớn tàn dư thực vật sau vụ mùa được đưa ra khỏi vườn nên sau một thời gian dài canh tác như vậy, đất dần bị chua.
Độ pH thấp do sục khí kém
Nếu đất kém thoáng khí thì các vi sinh vật phân giải chất hữu cơ trong điều kiện yếm khí sẽ sinh ra axit hữu cơ. Các axit này có thể dễ dàng hòa tan Ca và Mg trong đất, làm giảm bớt độ kiềm và độ chua của đất.
Đất chua do sử dụng quá nhiều phân hóa học
Hầu hết các loại phân bón vô cơ tổng hợp đều có độ pH rất thấp, dao động từ 3 đến 5. Vì vậy nếu như bón thường xuyên, độ pH của đất sẽ thay đổi.
Biện pháp cải tạo đất chua
Dưới đây là một số biện pháp cải tạo đất chua thường được sử dụng:
Bón vôi
Vôi là nguyên liệu phổ biến nhất được sử dụng để nâng cao độ pH và khử chua cho đất. Một số loại vôi thường được nhà vườn sử dụng đó là vôi bột (CaCO3), vôi nung (CaO), vôi đôlômit (CaMg(CO3)2).
Tùy theo độ chua của đất mà chúng ta chọn loại vôi phù hợp. Khuyến cáo nhà vườn nên sử dụng vôi dolomite, vì bột đá dolomite vừa bổ sung canxi, magie cho đất vừa không gây nóng cho cây. Nhà vườn bón thêm vôi đôlômit để nâng pH với lượng 1 tấn/ha.
Lưu ý khi bón vôi:
– Thời điểm bón vôi tốt nhất là sau khi thu hoạch và trước mùa mưa.
– Đối với đất sét nặng, ít chất hữu cơ thì không nên bón nhiều vôi vì sẽ làm đất thêm chai cứng.
– Khi bón vôi vào đất sẽ tạo ra phản ứng hóa học tạo ra CaSO4 là một loại thạch cao làm cứng đất, bó rễ cây.
– Vôi có tính sát trùng nên khi bón vôi vào đất sẽ tiêu diệt cả những vi sinh vật có ích và có hại trong đất.
– Hầu hết các loại phân bón hóa học đều kỵ nước vậy nên khi bón không nên trộn lẫn phân bón với vôi.
– Đặc biệt không được trộn vôi và axit humic với nhau vì khi kết hợp chúng sẽ tạo thành canxi humate không tan trong nước khiến cho cây không hấp thụ được.
Việc bón vôi để nâng độ pH là biện pháp tạm thời, không bền vững, khi có mưa nhiều độ pH vẫn sẽ tiếp tục giảm. Vì vậy, để duy trì độ pH ổn định, nhà vườn cần áp dụng đồng thời các biện pháp chăm sóc đất chua khác.
Bổ sung hữu cơ
Bổ sung chất hữu cơ cho đất chính là trả lại cho đất những chất kiềm đã bị cây lấy đi. Việc bổ sung chất hữu cơ cho đất sẽ giúp đất tơi xốp, màu mỡ, thoáng khí, tăng lượng keo đất, giúp đất giữ nước, giữ dinh dưỡng tốt hơn, cải thiện tình trạng đất chua. Kim loại kiềm và kiềm thổ được giữ lại trong đất mà không bị rửa trôi, pH đất không bị ảnh hưởng.
Đồng thời, việc bổ sung chất hữu cơ vào đất sẽ tăng cường hoạt động của hệ vi sinh vật đất, giúp phân hủy các chất dinh dưỡng làm cây trồng hấp thụ cũng như bảo vệ cây trồng khỏi sự tấn công của các loại nấm bệnh.
Chúng ta có thể bổ sung hữu cơ cho đất bằng các loại phân hữu cơ như phân chuồng, phân xanh, phân hữu cơ từ rác thải nhà bếp,…
Nuôi dưỡng thảm cỏ
Thảm cỏ dưới tán cây giúp bảo vệ mặt đất khỏi xói mòn. Các chất hữu cơ, chất dinh dưỡng và ion kiềm trong lớp đất mặt không bị thất thoát. Thảm cỏ giúp nước mưa thấm sâu hơn vào lòng đất, giữ ẩm tốt hơn, hạn chế thoát hơi nước khi thời tiết nắng nóng. Bên cạnh đó, lượng mùn hữu cơ từ việc cắt tỉa cỏ sẽ giúp đất tơi xốp, màu mỡ, độ pH ổn định.
Các loại cỏ nên ươm để cải tạo đất chua là các loại cỏ bản địa mọc tự nhiên trong vườn, ngoài ra còn có cỏ tranh, cỏ tranh, thài lài…
Hạn chế sử dụng phân bón hóa học cùng thuốc bảo vệ thực vật
Việc bón nhiều phân hóa học và bón ít phân hữu cơ lâu ngày sẽ làm chua đất. Vì vậy, nhà vườn nên ưu tiên bón phân hữu cơ để vừa cung cấp dinh dưỡng cho cây vừa cải tạo đất, ổn định độ pH giúp đất không bị chua.
Trên đây là những nội dung cơ bản giải thích đất chua là gì, đất chua có độ pH bao nhiêu cùng các biện pháp cải tạo đất chua. Chúc các bạn áp dụng thành công và có những mùa bội thu.
