Đêm năm canh ngày sáu khắc là gì? Cách tính giờ theo canh

Đêm năm canh ngày sáu khắc là một đơn vị tính giờ của người Việt xưa. Đồng thời, những thầy tử vi, thầy cúng cũng chiếu theo đơn vị tính giờ này để thực hiện các nghi thức cúng bái. Vậy đêm 5 canh ngày 6 khắc là gì và cách tính giờ này như thế nào? Cùng tham khảo ngay bài viết sau để biết thêm về nội dung thú vị này nhé. 

Tìm hiểu về đêm năm canh ngày sáu khắc là gì?

Đêm năm canh ngày sáu khắc là bao nhiêu giờ? Đêm 5 canh ngày 6 khắc là cách tính thời gian ước lượng giờ của người xưa. Để tính thời gian trong 1 ngày 1 đêm, người xưa thường chia làm 12 giờ, từ giờ Tý cho đến giờ Hợi. Tức giờ Tý là từ 23 giờ tối hôm trước cho đến 1 giờ sáng hôm sau, giờ Hợi từ 21 giờ cho đến 23 giờ trong ngày. 

Theo đó, ban ngày tính bằng Khắc còn ban đêm tính bằng Canh. Đồng thời, ban ngày dài 14 giờ, ban đêm dài 10 giờ, thấy được giờ Tý canh Ba. Chính vì thế mới có những câu nói như “Đêm năm canh ngày sáu khắc”, “Canh 1 dọn cửa, dọn nhà. Canh 2 dệt cửi, canh 3 đi nằm…” hay là “Nửa đêm giờ Tý canh Ba”…

Đêm năm canh là mấy giờ?

Trước khi tìm hiểu “Đêm 5 canh ngày 6 khắc là mấy giờ” thì bạn cũng cần biết cách đo thời gian của người xưa khi chưa có đồng hồ. Để đo lường thời gian, người xưa vẫn thường dùng các đơn vị đo lường sau:

• Nhật quỹ: Dùng đồng hồ đo bóng mặt trời.
• Lậu khắc hay Lậu hồ: Dùng đồng hồ đo bằng nước hay bằng cát.
• Hương triện: Dùng đồng hồ đo bằng hương.

Về nguồn gốc của từ canh thì theo Tiết Quý Tuyên là một học giả đời Tống khoảng giữa thế kỷ 12 cho rằng: “Ngoài Lậu hồ và Nhật quỹ là 2 dụng cụ xem giờ, người ta còn dùng Hương triện để xem, nhất là vào ban đêm khi không còn đồng hồ. Hương triện có thể là loại hương vòng”.

Trên một hương vòng có vẽ 5 dấu để xác định 5 canh. Nếu muốn thức dậy canh nào thì người ta buộc 1 vật nặng nhỏ vào vòng hương, vào đúng giờ muốn dậy. Hương cháy đến đó sẽ làm rơi vật nặng xuống 1 cái chậu đồng, gây nên tiếng động để đánh thức người dậy. 

Người ta cũng có thể dùng những hộp hương được khắc hình chữ Thọ theo kiểu chữ Triện, hương cháy đến đâu thì sẽ cho biết đêm đã đến canh mấy.

Chính vì thế, có thể nói canh chính là đơn vị phổ biến để đo thời gian có từ xa xưa được xuất phát từ Trung Quốc.

Để có thể lý giải chính xác được đêm năm canh là mấy giờ, bạn có thể phân tích như sau: Trong cuốn Lịch Việt Nam của học giả Hoàng Xuân Hãn có viết: “Theo lịch Á Đông xưa thì Khắc là 1/100 của ngày, tức 14 phút 24 giây. Từ này có nghĩa gốc là một cái thẻ mang nét khắc trỏ và được đặt nổi trên mặt nước của thùng nước dưới đồng hồ”.

Bên cạnh đó, theo từ điển Hán Việt, tác giả Đào Duy Anh đã giải thích Khắc chính là thời gian. 

• Nghĩa thứ 1: Khắc bằng 1/4 giờ, mười lăm phút.
• Nghĩa thứ 2: Khắc là một khoảng thì giờ ngắn.

Vào thời xưa, người ta thường rất chú trọng thời gian vào ban đêm (tối lửa, tắt đèn). Lý do là bởi thời phong kiến đặt ra luật lệ vào buổi tối các quan tuần tra ban đêm sẽ báo hiệu giờ, khắc theo từng thời gian trôi qua trong đêm bằng tiếng kẻng.

Chính vì thế, mọi người mới thường nghĩ rằng mỗi đêm chỉ có 10 giờ (7 giờ tối đến 5 giờ sáng). Cho nên câu trả lời đêm năm canh là mấy giờ thì bằng 10 giờ. 5 canh tương đương với 10 giờ. 

Cũng theo đó, ngày 6 khắc sẽ ứng với 14 giờ đồng hồ và 7 giờ tính theo âm lịch (Mão, Ngọ, Thìn, Tỵ, Mùi, Thân, Dậu), bắt đầu vào 05 giờ sáng (vào đầu giờ Mão) đến 07 giờ tối (vào đầu giờ Tuất).

PM là gì? AM là gì? Nghĩa của PM, AM là buổi sáng hay tối?

Thức khuya là gì? Tác hại của việc thức khuya

Cách tính thời gian theo đêm năm canh ngày sáu khắc

Để tính thời gian theo kiểu đêm năm canh ngày sáu khắc, người ta thường tính bằng một số cách sau:

Chia giờ theo con giáp

Để tính giờ vào ban đêm, người thời xưa thường tính theo thập nhị địa chi 12 con giáp với những quy ước nhất định. Điển hình như khi tính thời gian 1 ngày và 1 đêm, người ta chia từ giờ Tý, kết thúc bằng giờ Hợi theo đúng trật tự 12 con giáp và 1 con giáp tương đương với 2 giờ. Tức là 1 ngày thì có 12 giờ theo 12 con giáp tương ứng với 24 giờ đồng hồ.

Nửa đêm tức là khoảng 12h đêm hoặc là 0 giờ. Còn giờ Tý canh Ba là trong khoảng thời gian từ 11 giờ đêm cho đến 1 giờ sáng. Chính vì thế, để phân biệt giờ trong 1 ngày, các bậc tiên nhân đã dùng 12 con vật cầm tinh để phân chia bảng giờ.

Cách tính khắc

Trong phong thuỷ, khắc là cách gọi tên thời gian trong 1 ngày vào ban ngày. Khắc được tính bắt đầu từ 5 giờ sáng, kết thúc vào 19 giờ tối cùng ngày. Tức là thời gian ban ngày sẽ là 14 giờ chia cho 6 khắc, 1 khắc = 2 giờ 20 phút đồng hồ.

Một ngày có 6 khắc tính cụ thể như sau:

Cách tính canh

Trong phong thuỷ thì canh cũng là cách gọi tên của thời gian vào ban đêm. Người xưa thường tính canh giờ bắt đầu từ 19 giờ tối hôm trước cho đến 5 giờ sáng ngày hôm sau. Cho nên 1 canh giờ bằng khoảng 2 giờ đồng hồ. 

Cũng theo cách tính trên, 1 ngày đêm có 5 canh giờ, được tính cụ thể như sau: Mỗi đêm chỉ có giờ (7 giờ tối cho đến 5 giờ sáng). Lý giải này trùng với Thập Can là 1 canh sẽ tương đương 2 giờ, 1 đêm sẽ có 5 canh (từ canh 1 đến canh 5). 

Cách tính tháng theo con giáp

Địa chi của mỗi tháng (theo Âm lịch) được người xưa cố định như sau: 

Đặc biệt là vào năm thuận, tháng nhuận vẫn được tính theo tháng chính chứ không có thay đổi so với quy ước ban đầu.

Ví dụ: Năm 2020 là năm nhuận với 2 tháng 4 thì 2 tháng này đều có tên tháng là tháng Tỵ.

Trên đây là một số lý giải về Đêm năm canh ngày sáu khắc là gì cùng cách tính giờ theo canh mà chúng tôi đã tổng hợp. Hi vọng bài viết giúp bạn biết được đêm 5 canh ngày 6 khắc là gì cũng như ý nghĩa và cách tính thời gian này theo cách dễ dàng. Nếu có gì thắc mắc thì các bạn hãy bình luận bên dưới để được giải đáp nhé.