Quân tử là hình mẫu con người lý tưởng theo nhân sinh quan của Nho giáo. Vậy quân tử là gì? Người quân tử cần có những đức tính và tiêu chuẩn như thế nào? Cùng palada.vn tìm hiểu qua bài viết này nhé.
Tóm tắt
Quân tử là gì?
Quân tử (tiếng Trung: 君子) là hình mẫu nam lý tưởng theo nhân sinh quan của Nho giáo.
Nguyên nghĩa của quân tử là “kẻ cai trị”, nhưng sau này khái niệm này mới có nghĩa đối lập với “kẻ tiểu nhân”. Người quân tử được coi là người hành động ngay thẳng, công khai theo lẽ phải và không chấp nhận sự lợi ích cá nhân. Họ có đầy đủ năm đức tính, được gọi là ngũ thường: Nhân, Lễ, Nghĩa, Trí, Tín, trong đó Nhân là quan trọng nhất. Người quân tử cũng sống theo mệnh trời và hiểu rõ về nó.
Trong thời nhà Chu, quân tử chỉ ám chỉ tầng lớp quý tộc, nhưng sau đó, trong thời kỳ Xuân Thu, nó được sử dụng để chỉ các đại phu. Người làm quan được gọi là quân tử, còn người dân thường hay quan lại với phẩm hàm nhỏ hơn tự gọi mình là tiểu nhân (小人). Một số người cho rằng Khổng Tử đã sáng tạo ra thuật ngữ này.
Đối với Khổng Tử, chức năng của nhà nước và sự phân cấp xã hội dựa trên giá trị đạo đức. Người lý tưởng theo ông là quân tử. Quân tử cũng mang nghĩa là người tốt hơn, người có đạo đức và luân lý. Sau này, quân tử trở thành một khái niệm quan trọng trong tư tưởng Nho giáo.
Ngày nay, quân tử được hiểu là người luôn hiểu chân lý của cuộc sống. Dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào, họ luôn tôn trọng các chuẩn mực đạo đức và tự kiểm soát bản thân bằng cách tuân theo lời dạy của các bậc thánh hiền. Bất kể nơi họ đến, họ lan tỏa lòng tốt và ảnh hưởng đến những người gặp gỡ, để người ta tôn trọng đạo đức và công lý. Tính hiệu quả và sự ảnh hưởng của những lời dạy đó đã khắc sâu phẩm chất đạo đức của họ.
5 đức tính của người quân tử
- Nhân: Người chính nhân quân tử đối xử với người khác dựa trên tình thương yêu. Tình thương yêu được thể hiện qua những nguyên tắc sau:
– Không làm điều gì mình không muốn hoặc người khác không muốn.
– Làm những điều mà người khác muốn hoặc mình muốn.
- Lễ: Đối với Nho giáo, Lễ bao gồm việc thờ cúng, lễ bái thần linh, trời, Phật và tuân theo các quy định pháp luật, phong tục, tập quán và kỷ luật tinh thần cá nhân.
- Nghĩa: Người chính nhân quân tử luôn làm và nên làm những việc nhằm duy trì đạo lý và lẽ phải.
- Trí: Tri thức để suy xét và hành động. Một trong những yếu tố quan trọng của Trí là nắm được mệnh trời.
- Tín: Tín ngưỡng trong việc giữ lời nói và hành động nhất quán. Người sống quân tử tuân thủ nguyên tắc “nhất ngôn ký xuất, tứ mã nan truy”.
Người quân tử là người tổng hợp các đức tính trên, trong đó tâm điểm là đức.
9 tiêu chuẩn của người quân tử
- Con mắt: Sắc sảo để nhìn rõ vạn vật và hiểu biết sâu sắc về thế giới xung quanh.
- Đôi tai: Tinh tường để nghe rõ và hiểu biết thông tin từ mọi nguồn. Sẵn lòng lắng nghe và luôn tôn trọng ý kiến của người khác.
- Sắc mặt: Luôn giữ cho khuôn mặt ôn hòa, thể hiện sự nhã nhặn và tình cảm chân thành.
- Tướng mạo: Luôn giữ cho diện mạo khiêm cung, tỏ ra cẩn trọng và tôn kính với những người trên, đồng thời thể hiện sự thân ái và hòa đồng với những người dưới.
- Lời nói: Luôn giữ tính trung thực trong lời nói, không nói dối hay lừa dối người khác. Tôn trọng sự thật và biết cách diễn đạt ý kiến một cách lịch sự và tử tế.
- Hành động: Phải luôn cẩn trọng và suy nghĩ kỹ trước khi hành động. Đặt đạo đức & trách nhiệm lên hàng đầu trong mọi tình huống.
- Nghi hoặc: Khi gặp những điều chưa rõ, người quân tử phải luôn giữ tinh thần nghi hoặc và tìm hiểu để làm rõ sự thật. Họ không lạm dụng quyền lực hay truyền thông tin thiếu chính xác.
- Kiềm chế: Trong lúc nổi giận, người quân tử phải suy nghĩ đến hậu quả có thể xảy ra và kiểm soát cảm xúc của mình. Họ không để cho sự tức giận mất khôn và đánh mất sự điềm tĩnh.
- Thấy lợi: Người quân tử luôn nghĩ đến lợi ích chung và không đặt lợi ích cá nhân lên hàng đầu. Họ hiểu rằng sự thành công và hạnh phúc không chỉ đến từ việc tận hưởng lợi ích riêng mà còn từ việc quan tâm và giúp đỡ người khác.
Ngụy quân tử là gì?
Ngụy quân tử trái nghĩa với quân từ, hãy còn gọi là Tiểu nhân. Đây là những người thiếu nhân cách cao thượng và không có lý tưởng lớn. Họ không tuân thủ đạo đức và quy tắc một cách nghiêm khắc, thiếu sự nhạy bén trong việc đánh giá hành động của mình. Đặc biệt, tiểu nhân không quan tâm đến lợi ích và trách nhiệm đối với người khác.
Thay vì đặt lợi ích chung lên hàng đầu, họ thường chỉ tập trung vào lợi ích cá nhân và thường xuyên áp đặt ý kiến và hành động của mình lên người khác mà không suy nghĩ đến hậu quả. Tiểu nhân thiếu lòng khoan dung và thiếu khả năng thấu hiểu, chia sẻ với người khác, gây ra mâu thuẫn và xung đột trong xã hội.
Tiểu nhân là gì? Kẻ tiểu nhân là gì? Biểu hiện của kẻ tiểu nhân
Khác biệt quân tử và tiểu nhân là gì?
Khác biệt giữa “quân tử” và “tiểu nhân” là một khái niệm phổ biến trong triết học và đạo đức, có nguồn gốc từ Trung Quốc cổ đại. Dưới đây là một giải thích cơ bản về hai khái niệm này:
- Quân tử (Junzi): Quân tử là một thuật ngữ trong triết học, có ý nghĩa cao cả. Người quân tử được xem là một cá nhân đã đạt đến mức độ cao về đức hạnh và đạo đức. Họ tuân thủ các nguyên tắc đạo đức và có phẩm chất tốt, như lòng nhân ái, chân thành, tôn trọng, lịch sự, nhẫn nại, kiên nhẫn và lòng trung thành. Người quân tử không chỉ tôn trọng và tuân theo các nguyên tắc đạo đức, mà còn có khả năng thể hiện chúng qua hành động và tư cách.
- Tiểu nhân (Xiao Ren): Tiểu nhân là thuật ngữ đối lập với quân tử. Người tiểu nhân không tuân thủ các nguyên tắc đạo đức và có thể có những phẩm chất tiêu cực như ích kỷ, bất lương, không tôn trọng người khác, hay mưu lợi cá nhân mà không quan tâm đến hậu quả và tác động của hành động của mình lên xã hội. Người tiểu nhân có thể thiếu lòng nhân ái, không chân thành và không biết trân trọng những giá trị đạo đức cơ bản.
Tóm lại, sự khác biệt giữa quân tử và tiểu nhân nằm ở đức hạnh và tư cách của mỗi cá nhân. Quân tử được coi là người có phẩm chất đạo đức cao và tuân thủ các nguyên tắc đạo đức, trong khi tiểu nhân là người không tuân thủ các nguyên tắc đạo đức và có thể có những phẩm chất tiêu cực.
Vậy là bài viết đã giải thích về khái niệm quân từ là gì, người quân tử là người như thế nào, những đặc điểm nhận biết người quân tử. Muốn trở thành bậc quân từ, được mọi người kính nể, bạn cần tuần thủ 5 đức tính và 9 tiêu chuẩn vừa nêu trong bài viết. Đương nhiên, việc rèn luyện đủ những phẩm chất này là cả một quá trình nỗ lực.
