Canh giờ là đơn vị tính thời gian mà người xưa thường sử dụng. Canh giờ là gì? Canh ba là mấy giờ? 1 Canh giờ là mấy tiếng? Cùng Palada.vn tìm hiểu về các canh giờ và công cụ tính thời gian của người xưa nhé.
Tóm tắt
Canh giờ là gì? 1 canh giờ là mấy tiếng?
Canh giờ là cách phân chia thời gian trong văn hóa truyền thống của người Việt. Theo truyền thống, khoảng thời gian từ 19h tối hôm trước đến 5h sáng hôm sau được chia thành 5 canh giờ. Mỗi canh giờ kéo dài trong 2 tiếng, nữa canh giờ là 1 tiếng, trong khi theo cách tính thời gian hiện đại, một ngày có 24 tiếng và một ngày trước đó được chia thành 12 canh. Cách đặt tên cho các canh giờ thường được dựa trên lịch can chi (lịch mười hai con giáp).
Dưới đây là danh sách các canh giờ và tương ứng với giờ của lịch can chi:
- Canh 1 là mấy giờ: Từ 19h – 21h, tương ứng với giờ Tuất.
- Canh 2 là mấy giờ: Từ 21h – 23h, tương ứng với giờ Hợi.
- Canh 3 là mấy giờ: Từ 23h – 1h sáng, tương ứng với giờ Tý.
- Canh 4 là mấy giờ: Từ 1h – 3h sáng, tương ứng với giờ Sửu.
- Canh 5 là mấy giờ: Từ 3h – 5h sáng, tương ứng với giờ Dần.
Phân chia đêm thành các canh giờ như vậy phản ánh nếp sống và công việc của người Việt xưa. Đây là một phần trong nền văn hóa độc đáo của họ trong việc nhìn nhận và tính toán thời gian.
Canh giờ tính theo 12 con giáp
Theo truyền thống, các canh giờ trong lịch can chi của người Việt được phân chia như sau:
- Giờ Tý: Từ 11 giờ khuya cho đến 1 giờ sáng (tương ứng với 23 giờ của ngày dương lịch hiện tại đến 1 giờ sáng ngày hôm sau).
- Giờ Sửu: Từ 1 đến 3 giờ sáng.
- Giờ Dần: Từ 3 đến 5 giờ sáng.
- Giờ Mão: Từ 5 đến 7 giờ sáng.
- Giờ Thìn: Từ 7 đến 9 giờ sáng.
- Giờ Tỵ: Từ 9 đến 11 giờ sáng.
- Giờ Ngọ: Từ 11h sáng đến 1h trưa.
- Giờ Mùi: Từ 1h trưa cho đến 3h chiều.
- Giờ Thân: Từ 3h chiều đến 5h chiều.
- Giờ Dậu: Từ 5h chiều đến 7h tối.
- Giờ Tuất: Từ 7h tối đến 9h đêm.
- Giờ Hợi: Từ 9h đêm đến 11h đêm.
Việc phân chia thời gian theo các giờ can chi này là một phần của truyền thống văn hóa, cho phép người Việt xưa theo dõi thời gian và sắp xếp công việc theo cách riêng biệt cho từng canh giờ trong ngày.
Cách tính tháng theo con giáp
Người xưa không chỉ sử dụng canh giờ và con giáp để tính toán thời gian, mà còn áp dụng chúng để xác định các tháng trong năm. Trong trường hợp năm nhuận, cách tính tháng theo con giáp được thực hiện tương tự. Các tháng sẽ được phân chia dựa trên con giáp theo lịch cố định như sau:
- Tháng 1 (Tháng Giêng): Tương ứng với con giáp Dần.
- Tháng 2: Tương ứng với con giáp Mão.
- Tháng 3: Tương ứng với con giáp Thìn.
- Tháng 4: Tương ứng với con giáp Tỵ.
- Tháng 5: Tương ứng với con giáp Ngọ.
- Tháng 6: Tương ứng với con giáp Mùi.
- Tháng 7: Tương ứng với con giáp Thân.
- Tháng 8: Tương ứng với con giáp Dậu.
- Tháng 9: Tương ứng với con giáp Tuất.
- Tháng 10: Tương ứng với con giáp Hợi.
- Tháng 11: Tương ứng với con giáp Tý.
- Tháng 12 (Tháng Chạp): Tương ứng với con giáp Sửu.
Việc sử dụng con giáp để đặt tên cho các tháng trong năm cũng là một phần trong truyền thống văn hóa của người Việt, mang ý nghĩa theo dõi thời gian và kết nối với chu kỳ thiên nhiên.
Các công cụ dùng để tính thời gian trong dân gian thời xưa
Để biết được giờ giấc chính xác trong sinh hoạt, người Việt thời xưa sử dụng các công cụ đơn giản sau đây:
Khuê biểu (đo bóng nắng)
Khuê biểu là một công cụ được sử dụng để đo bóng mặt trời và xác định thời gian. Nó bao gồm hai phần chính: một thanh thước đồng nằm ngang gọi là “khuê” và một thanh đồng thẳng đứng gọi là “biểu”.
Người xưa đặt khuê nằm theo hướng Đông-Tây, biểu đứng vuông góc với khuê và hướng về phương Nam. Khi mặt trời mọc, bóng của biểu sẽ chiếu xuống khuê. Bằng cách đo chiều dài của bóng, người xưa có thể xác định được thời gian trong ngày. Ngoài ra, việc quan sát sự thay đổi chiều dài bóng trong suốt năm cũng giúp họ biết được thời tiết của các mùa.
Nhật quỹ (đồng hồ mặt trời)
Nhật quỹ, hay còn được gọi là “nhật quy”, là một công cụ thông minh của người Việt xưa để đo thời gian dựa trên việc quan sát bóng mặt trời. Thiết bị này bao gồm một kim quỹ đặt vuông góc với đĩa mặt, trên đĩa có khắc 24 vạch chia đều tượng trưng cho 24 giờ trong một ngày.
Khi mặt trời mọc, bóng của kim quỹ sẽ dịch chuyển dần theo chiều quay của Trái Đất và chỉ vào các vạch giờ trên đĩa. Như vậy, thông qua vị trí của bóng kim so với các vạch, người xưa có thể xác định được thời gian chính xác trong ngày mà không cần sử dụng đồng hồ.
Lâu khắc (đồng hồ nước)
Lâu khắc là một thiết bị đo thời gian độc đáo, hoạt động dựa trên nguyên lý chảy của nước. Nó bao gồm hai phần chính: một bầu nhỏ chứa nước và một bầu lớn để hứng nước. Bầu nhỏ được chia thành 2-4 tầng, mỗi tầng sẽ có lỗ nhỏ để nhỏ giọt nước xuống dưới theo thời gian.
Bầu lớn có khắc 100 vạch số và một mũi tên thẳng đứng bên trong. Khi nước chảy vào bầu lớn, mực nước sẽ dâng lên và chỉ vào các vạch số trên mũi tên, cho biết thời gian đã trôi qua. Một ngày đêm được chia thành 100 khắc, mỗi khắc tương đương khoảng 14 phút như ngày nay.
Tuần trà và tuần hương
Nếu tìm hiểu sâu hơn về cách tính giờ, có những thuật ngữ như “một tuần trà” và “một tuần hương” xuất hiện. Cả hai đều là cách ước lượng thời gian.
Cụ thể, “một tuần trà” được hiểu là khoảng thời gian để uống hết một tách trà, thường là khoảng 10-15 phút. Trong khi đó, “một tuần hương” xuất phát từ thời gian đốt một nén hương của các nhà sư thiền xưa. Vì nén hương thủ công thời đó thường được đốt trong một giờ, nên “một tuần hương” tương đương với một giờ đồng hồ ngày nay.
Trên đây là những thông tin giải thích về Canh giờ là gì? Canh ba là mấy giờ? 1 Canh giờ là mấy tiếng và những công cụ tính thời gian trong dân gian. Ngày nay, cách tính thời gian này thường ít được sử dụng chủ yếu xuất hiện trong thuật xem tướng số, tử vị để chọn ngày đẹp.
