“Tháng Giêng rét đài đến tháng 2 rét lộc rồi tháng 3 rét nàng Bân”. Đây là câu nói không còn quá xa lạ với mỗi người Việt khi nói về hiện tượng thời tiết đặc biệt tại các tỉnh Bắc Bộ trong giai đoạn đầu năm. Vậy rét nàng Bân là gì? Tại sao lại có khái niệm này? Những lý giải xung quanh hiện tượng rét bất thường trước khi bước vào mùa nóng sẽ được chia sẻ trong bài viết dưới đây của Palada.vn.
Rét nàng Bân là gì?
Theo truyền thuyết, nàng Bân là con gái của Ngọc Hoàng nhưng khác với những chị em của mình, nàng khá chậm chạp và có phần vụng về.
Chồng nàng Bân cũng là một người trên nhà trời. Nàng Bân rất yêu chồng mình, thấy mùa rét đã đến, nàng định sẽ may cho chồng một cái áo ấm.
Tuy nhiên vì quá vụng về nên khi bắt đầu rét, nàng Bân đã bắt đầu công việc song cứ loay hoay mãi, tìm được cái nọ thì lại thiếu cái kia, se được chỉ thì chưa có kim, đưa sợi vào dệt thì thoi và suốt lại hỏng. Đến nỗi mà trời đã sắp sang xuân rồi mà chỉ mới may được đôi cổ tay, nhưng nàng Bân vẫn không nản chí.
Nàng may mãi đến tận lúc qua tháng Giêng rồi hết tháng Hai, cho tới khi áo may xong thì vừa đến lúc trời hết rét.
Nàng Bân buồn lắm vì nghĩ rằng chồng không có cơ hội mặc áo mới mình may. Thấy con gái âu sầu, Ngọc Hoàng gạn hỏi. Khi biết chuyện Ngọc Hoàng thấy cảm động bèn làm cho trời rét lại mấy hôm để chồng nàng được mặc thử áo.
Từ đó thành thông lệ nên cứ hàng năm vào khoảng tháng Ba âm lịch, tuy mùa rét đã qua, mùa nóng đã tới nhưng trời sẽ rét lại mấy hôm, người ta gọi đợt rét đó là rét nàng Bân. Nếu năm nào đợt rét này đến sớm, người ta sẽ đùa vui rằng năm nay nàng Bân đã biết sắm máy may công nghiệp rồi.
Lý giải khoa học của rét nàng Bân
Rét nàng Bân thường rơi vào thời điểm tháng 3 âm lịch tức là cuối tháng 3 đến đầu tháng 5 dương lịch. Đây thực chất là một đợt rét muộn do ảnh hưởng của không khí lạnh từ phía Bắc tràn về vào cuối tháng 3, tháng 4 dương lịch, khi thời tiết đã ấm lên khá nhiều. Dựa theo biểu đồ mây xác định từ các đài quan trắc và công cụ đo lường, có thể thấy trong thời gian này, không khí lạnh vẫn còn hoạt động nên vẫn có những đợt gây ra trời rét.
Kiểu thời tiết đặc trưng của rét nàng Bân sẽ thường kèm theo mưa nhỏ, mưa phùn do khối không khí lạnh cuối mùa không phải chỉ từ phía Bắc xuống Nam mà còn hơi lệch về phía Đông qua vịnh Bắc Bộ, nó sẽ đưa hơi nước từ biển vào.
Trong thời gian này, nhiệt độ có thể giảm từ 5 đến 8 độ C, khiến nhiệt độ trung bình giảm xuống đến dưới 20 độ C. Ngoài ra, ở một số nơi thậm chí có thể mưa rào và dông mạnh, trong cơn dông sẽ xảy ra tố lốc, mưa đá và gió giật mạnh.
Trên thực tế thì rét nàng Bân không phải là một đợt rét đậm, giống như nhiều đợt rét khác trong mùa đông. Tuy nhiên do mức nhiệt chung của toàn khu vực đã ấm lên khá nhiều so với giai đoạn tháng 12, nên chúng ta mới thường cảm thấy rất lạnh là vì thế.
Do sự biến đổi của khí hậu trên thế giới nói chung nên rét nàng Bân không phải năm nào cũng xuất hiện, nhưng có năm lại xảy ra tới vài đợt, mỗi đợt kéo dài vài ba ngày.
Cụ thể theo thống kê chính xác của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, tần suất xuất hiện các đợt rét trong thời gian này của năm chỉ khoảng 30%. Như vậy, trung bình thì cứ 10 năm thì chỉ có khoảng 3 lần xảy ra hiện tượng rét nàng Bân.
Sự nóng lên của Trái Đất, hiện tượng El Nino mạnh kéo dài, hiệu ứng đô thị hóa là những nguyên nhân được đưa ra để lý giải cho sự thay đổi này.
Tại Việt Nam, rét nàng Bân cũng có ảnh hưởng nhất định đến sản xuất nông nghiệp vì thời điểm xuất hiện rét thì những cây trồng, nhất là cây lúa đang làm đòng, nền nhiệt độ thấp sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của cây lúa từ đó ảnh hưởng đến năng suất lúa.
Ngoài ra, khi thời tiết chuyển rét đột ngột sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của người già và trẻ con do cơ thể của họ yếu ớt, không kịp thích ứng. Vì thế, dân gian Việt Nam có câu: “Rét tháng Ba thì bà già chết cóng”.
Vậy là với nội dung hôm nay, chúng mình đã cùng các bạn tìm hiểu thế nào là rét nàng Bân và biết cách lý giải rét nàng Bân là gì. Các bạn đừng quên đón đọc những thông tin bổ ích tiếp theo trên Palada.vn nhé.
