Thơ tự do là một thể thơ được nhiều thi sĩ sử dụng phổ biến, nhất là trong cuộc sống hiện đại bây giờ vì sự phóng khoáng của nó. Nếu bạn vẫn chưa biết thể thơ tự do là thể thơ gì, ví dụ, đặc điểm của thơ tự do và tác dụng thể thơ tự do là gì thì hãy tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé.
Tóm tắt
Thể thơ tự do là gì?
Thế nào là thể thơ tự do? Thơ tự do là một hình thức cơ bản của thơ. Thơ tự do khác với thơ cách luật ở chỗ nó không bị ràng buộc vào các quy tắc nhất định về số câu, số chữ trong mỗi câu, niêm đối,…
Nhưng thơ tự do cũng có điểm khác thơ văn xuôi ở chỗ thơ tự do có phân dòng và được xếp song song thành hàng, khổ như những đơn vị nhịp điệu. Ngoài ra thơ tự do cũng có thể có vần.
Thơ tự do là loại thơ phân dòng nhưng không có thể thức nhất định, không quy định số lượng từ trong một câu, cũng như không bắt buộc phải có vần liên tục.
Đặc điểm thơ tự do
Dưới đây là một số đặc điểm của thể thơ tự do mà các bạn có thể tham khảo.
Nhịp điệu thể thơ tự do
Thơ là cách thể hiện nhịp điệu tâm hồn cũng như nhịp điệu cuộc sống một cách hữu hiệu nhất. Thường khi nói đến nhịp điệu thơ thì chúng ta thường nghĩ tới cách tổ chức câu thơ đoạn thơ, tiết tấu, âm thanh…
Tuy nhiên nhịp điệu không thuần túy chỉ là việc ngắt nhịp có tính chất hình thức mà còn là nhịp điệu của cảm xúc bên trong của tâm hồn nhà thơ. Luật thơ tự do được tạo điều kiện nhiều nhất để có vẻ riêng về nhịp điệu.
Vẻ riêng trong nhịp điệu của thơ tự do còn có sự hòa điệu giữa yếu tố chủ quan và khách quan, do vậy nó vừa là nhịp điệu của hình thức bên ngoài lại vừa là nhịp điệu bên trong. Đó là nhịp điệu của cảm xúc, của những rung động của thi sĩ trước bức tranh đời sống.
Do vậy, nhịp điệu trong thơ tự do không có sự định tính như trong thơ cách luật mà luôn có sự co giãn theo cảm xúc chủ quan của từng thi sĩ.
Ngôn ngữ thơ tự do
Ngôn ngữ chính là nơi mà tác giả ký thác hình tượng thơ. Ngôn ngữ thơ cũng là một kiểu cấu tạo đặc biệt ngôn ngữ văn học. Ngôn ngữ thơ tự do hay ngôn ngữ thơ cách luật đều là ngôn ngữ nghệ thuật. Điểm khác nhau của chúng là ở chỗ, nếu ngôn ngữ thơ cách luật là ngôn ngữ phải tuân theo vần luật, các thanh bằng trắc thì ngôn ngữ thơ tự do gần hơn với lời nói của đời thường, ngôn ngữ văn xuôi.
Ngôn ngữ thơ tự do mang vẻ đẹp giản dị, mang hơi thở của đời sống. Điều này xuất phát từ chỗ thơ tự do có xu hướng đi gần về với cuộc sống.
Tuy nhiên ngôn ngữ thơ tự do có sự gần gũi chứ không phải là ngôn ngữ đời thường, bởi đó là thứ ngôn ngữ đã được chắt lọc, kết tinh từ cuộc sống, là thứ ngôn ngữ được đưa ra từ độ chín của cảm xúc. Nó luôn đòi hỏi phải có độ căng của cảm xúc, chứa đựng cả những âm vang của sự sống.
Thế nào là thơ tự do hay?
Trong phần tiếp theo của bài viết, chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu về thơ tự do để biết thế nào là một bài thơ tự do hay nhé.
Một bài thơ tự do hay cần phải tinh gọn. Điều này nghĩa là bài thơ không được thừa những gì “dư thừa”, tuyệt đối tránh những từ như thì, mà, cũng, và, là, vẫn, để, nhưng, vì, vì thế, dù, dẫu…
Ngoài ra bài thơ cũng không được trùng lặp về cả từ lẫn ý và không sử dụng những từ “lạc lõng” trong một tổng thể thống nhất.
Thơ tự do muốn hay cũng cần phải phong phú, không thể thiếu những yếu tố hình ảnh, âm thanh, màu sắc, ẩn dụ, dẫn suy… Những hình ảnh, âm thanh, màu sắc ấy không chỉ là những hình ảnh, âm thanh, màu sắc thông thường, mà còn phải là biểu tượng cho một khái niệm trừu tượng, siêu thực nào đó nữa.
Tác dụng của thể thơ tự do
Thơ tự do có thể được sử dụng các biện pháp nghệ thuật như: nhân hoá, liệt kê, lặp từ,… qua các khổ thơ mà không cần phải tuân theo quy tắc nghiêm ngặt nào về nhịp điệu, cách gieo vần, số câu, số chữ,… Vậy thể thơ tự do có tác dụng gì?
Tác dụng của thơ tự do là giúp tác giả có thể thỏa sức mà sáng tác theo mạch cảm xúc của mình. Việc này đảm bảo cho mạch cảm xúc được tuôn trào, triền miên, mạnh mẽ. Tác giả có thể mang tới một nhân vật có linh hồn thực sự, giàu biểu cảm, mang tới cách nói gần gũi, sâu xa.
Thơ tự do giúp cho việc bộc lộ cảm xúc, chủ đề dẫn dắt ý tưởng được tự nhiên và có tầm khái quát, nhưng lại vẫn thấm thía, xâu xa.
Ví dụ bài thơ tự do nổi tiếng hiện nay
Bài thơ: Hoan hô chiến sĩ Điện Biên (Tác giả: Tố Hữu)
Tin về nửa đêm
Hoả tốc hoả tốc
Ngựa bay lên dốc
Đuốc chạy sáng rừng
Chuông reo tin mừng
Loa kêu từng cửa
Làng bản đỏ đèn đỏ lửa…
Hoan hô chiến sĩ Điện Biên
Hoan hô đồng chí Võ Nguyên Giáp
Sét đánh ngày đêm xuống đầu giặc Pháp!
Vinh quang Tổ quốc chúng ta
Nước Việt Nam dân chủ cộng hoà
Vinh quang Hồ Chí Minh, cha của chúng ta ngàn năm sống mãi
Quyết chiến quyết thắng, cờ đỏ sao vàng vĩ đại!
…
Bài thơ: Đất nước (Tác giả: Nguyễn Đình Thi)
Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Tôi nhớ những ngày thu đã xa
Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra đi đầu không ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy.
Mùa thu nay khác rồi
Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi
Gió thổi rừng tre phấp phới
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cười thiết tha!
Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta
Những cánh đồng thơm mát
Những ngả đường bát ngát
Những dòng sông đỏ nặng phù sa
…
Bài thơ: Trích Đất Nước (Tác giả: Nguyễn Khoa Điềm)
Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi ta hò hẹn
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Đất là nơi “con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc”
Nước là nơi “con cá ngư ông móng nước biển khơi”
Thời gian đằng đẵng
Không gian mênh mông
Đất Nước là nơi dân mình đoàn tụ
Đất là nơi Chim về
Nước là nơi Rồng ở
Lạc Long Quân và Âu Cơ
Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng
Những ai đã khuất
Những ai bây giờ
Yêu nhau và sinh con đẻ cái
Gánh vác phần người đi trước để lại
Dặn dò con cháu chuyện mai sau
Hằng năm ăn đâu làm đâu
Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ
Trong anh và em hôm nay
Đều có một phần Đất Nước
Khi hai đứa cầm tay
Đất Nước trong chúng mình hài hoà nồng thắm
Khi chúng ta cầm tay mọi người
Đất nước vẹn tròn, to lớn
…
Bài thơ: Khúc ca Phạm Thái (Tác giả: Nguyễn Đình Toàn)
Ta, tráng sĩ hề, lòng không mềm bằng kiếm
Ta, anh hùng hề, sự nghiệp có đầy đôi mắt Trương Quỳnh Như?
Chí nhỏ lòng kiêu, đổ thừa vận rủi
Tài sơ sức mỏi, trách vấy thời cơ
Lòng chua cay, uống mãi rượu giang hồ
Nâng chén lửa đốt tàn dần năm tháng
Hồn đau thương, những đêm trường bốc cháy
Ngựa ngông cuồng khua gót nhớ quan san
Trời mưa buồn hay lệ nhỏ nhân gian
Men ứa lạnh trên đầu tay giá buốt
…
Vừa rồi chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu thể thơ tự do là gì, đặc điểm cũng như là tác dụng của thể thơ này khi ứng dụng vào đời sống. Cũng như một số bài thơ Tự do tiêu biểu được tổng hợp, chúc các bạn áp dụng thành công và có cho mình những tác phẩm đặc sắc nhé.
