Thường biến là gì? Đặc điểm, ví dụ về thường biến sinh học 9

Khái niệm thường biến là gì đã được đề cập tới trong SGK Sinh học 9. Ở động thực vật thường biến có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong quá trình phát triển. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau ôn lại kiến thức về khái niệm, đặc điểm của thường biến cùng những ví dụ minh họa cụ thể để bạn hiểu rõ hơn.

Thường biến là gì?

Thường biến là những biến đổi kiểu hình ở cùng một loại gen, phát sinh trong đời sống cá thể dưới ảnh hưởng của môi trường, không do sự biến đổi trong kiểu gen (tức không liên quan đến cơ sở di truyền).

Thường biến thường được chia làm 3 loại là thường biến thích nghi (thích ứng); thường biến ngẫu nhiên; thường biến kéo dài.

Thường biến chỉ biến đổi về kiểu hình chứ không biến đổi kiểu gen và không di truyền từ thế hệ bố mẹ sang các đời sau. 

Có thể dễ dàng nhận ra thường biến thông qua những biểu hiện đồng loạt theo một hướng xác định của các loại động, thực vật. Các biến đổi là do tác động trực tiếp từ điều kiện môi trường. 

Đặc điểm của thường biến

Thường biến ở động, thực vật có những đặc điểm cơ bản sau:

• Thường biến là những biến đổi về kiểu hình, không liên quan đến biến đổi kiểu gen
• Thường biến có đặc điểm là những biến đổi được phát sinh trong đời sống cá thể
• Thường biến phát sinh đồng loạt theo cùng một hướng, tương ứng với các điều kiện ngoại cảnh.
• Một trong những đặc điểm của thường biến là sẽ không di truyền cho thế hệ sau
• Thường biến giúp sinh vật thích nghi với điều kiện sống thay đổi.
• Thường biến không có vai trò trong chọn giống và tiến hóa.

Ý nghĩa của thường biến

Thường biến như đã nói là loại biến dị đồng loạt theo cùng một hướng xác định đối với cùng nhóm cá thể có cùng kiểu gen và sống trong điều kiện giống nhau. Nhờ có thường biến mà cơ thể động, thực vật phản ứng linh hoạt về kiểu hình, đảm bảo sự thích ứng trước những thay đổi nhất thời hoặc chu kỳ của môi trường.

Thường biến giúp sinh vật thích nghi thụ động trước những biến đổi của điều kiện môi trường

Thường biến không có khả năng di truyền nên không phải là nguồn nguyên liệu cho việc chọn lọc tự nhiên và chọn giống.

Ví dụ về thường biến

Dễ dàng bắt gặp các biểu hiện của thường biến ở cả động vật và thực vật trong tự nhiên. Dưới đây là một số ví dụ cụ thể về thường biến trong tự nhiên.

• Lá cây rau mác khi mọc trong không khí thì lá nhỏ và hình dạng mũi mác. Khi mọc trên mặt nước, lá cây rau mác có kích thước lớn hơn và vẫn có hình mũi mác. Ngược lại, nếu cây rau mác mọc trong nước thì lá sẽ có hình dải như lá náng.
• Cây dừa nước thể hiện sự thay đổi về kiểu hình rõ nét khi chúng mọc trên cạn và trên mặt nước. Khi mọc trên bờ cạn, dừa nước có phần lá và thân nhỏ, sờ rất chắc. Khi mọc trên mặt nước, phần thân và lá dừa nước có kích thước lớn hơn. Một số rễ cây bị tiêu biến thành phao.

• Chồn ecmine có bộ lông màu hạt dẻ trong mùa hè và chuyển sang màu trắng đặc trưng để ngụy trang trong tuyết vào mùa đông.

• Cây hoa anh thảo đỏ khi trồng ở 35 độ C thì nở ra hoa màu trắng. Thế hệ sau hoa anh thảo đỏ trồng ở 20 độ C hay 35 độ C đều ra hoa màu trắng. Điều này xảy ra do kiểu gen AA được tạo thành ở 35 độ C là thường biến. Nhiệt độ ảnh hưởng đến sự hình thành màu của hoa, còn kiểu gen aa không bị biến đổi. Do đó, màu trắng của hoa anh thảo đỏ không được di truyền cho thế hệ sau.

• Thường biến biểu hiện ở hiện tượng cây xoan, bàng,…rụng lá vào mùa đông. Hiện tượng này sẽ giúp hạn chế tình trạng thoát hơi nước qua lá bởi mùa đông thường rất hanh khô.

Biến thái là gì? Phân biệt biến thái hoàn toàn & không hoàn toàn

Sự khác nhau giữa thường biến và đột biến

Để phân biệt thường biến và đột biến quý bạn đọc hãy theo dõi bảng so sánh dưới đây:

Hy vọng rằng với những nội dung về thường biến là gì, đặc điểm và ví dụ về thường biến trong tự nhiên ở bài viết trên đây sẽ giúp bạn đọc có được những thông tin bổ ích. Hiểu được đặc điểm của thường biến là gì sẽ giúp chúng ta lý giải được những thay đổi của động, thực vật trong tự nhiên để thích nghi với môi trường sống.