Quota là thuật ngữ phổ biến trong xuất nhập khẩu nhưng không nhiều người biết và thực sự hiểu rõ. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn trả lời câu hỏi quota là gì và những kiến thức liên quan một cách chi tiết và đơn giản nhất.
Tóm tắt
Quota là gì?
Quota là hạn ngạch, giới hạn tối đa về số lượng (hoặc trị giá) mặt hàng do Nhà nước ấn định được phép xuất khẩu (hoặc nhập khẩu) qua thị trường trong thời hạn nhất định (thường không quá 1 năm).
Quota chỉ được áp dụng đối với một số mặt hàng đặc biệt quan trọng đối với nền kinh tế nhằm: bảo hộ sản xuất trong nước; hướng dẫn sản xuất và tiêu dùng trong nước; bảo vệ môi trường sinh thái và tài nguyên quốc gia, bảo tồn văn hóa dân tộc; sử dụng hiệu quả quỹ ngoại tệ; đảm bảo cam kết của Chính phủ nước ngoài.
Phân loại Quota
Thường được chia làm 2 loại quota chính: Hạn ngạch xuất khẩu và hạn ngạch nhập khẩu.
Hạn ngạch xuất khẩu
Đây là hạn ngạch ít được sử dụng, bao gồm các quy định về hạn chế số lượng, khối lượng và giá trị của hàng hóa xuất khẩu.
Hạn ngạch nhập khẩu
Đây là các quy định về hạn chế số lượng, khối lượng và giá trị của hàng hóa nhập khẩu.
Hạn ngạch nhập khẩu tương tự thuế nhập khẩu, ảnh hưởng đến giá trị nội địa của hàng hóa nhập khẩu khiến giá cả tăng cao. Loại quota này đem lại lợi nhuận cao cho doanh nghiệp nhưng không mang lại lợi nhuận cho Chính phủ.
Hạn ngạch nhập khẩu được chia làm 2 loại chính là hạn ngạch tuyệt đối và hạn ngạch thuế suất:
- Hạn ngạch tuyệt đối: giới hạn số lượng hàng hóa nhất định trong khoảng thời gian cụ thể.
- Hạn ngạch thuế suất: giới hạn số lượng hàng hóa cụ thể với mức thuế suất giảm trong thời gian áp dụng hạn ngạch, nếu nhập vượt quá hạn ngạch sẽ phải chịu mức thuế cao hơn.
Hiện nay, các nước thành viên của WTO ít sử dụng hạn ngạch nhập khẩu, thay vào đó là thuế quan.
Ngoài ra, còn có 2 loại hạn ngạch đặc biệt khác là:
Hạn ngạch thuế quan (Tariff Quota)
Là quy định về mức thuế quan khác nhau theo lượng hàng hóa xuất khẩu hoặc nhập khẩu.
Trong đó:
- Thuế suất 0% hoặc thuế suất thấp (thuế quan ưu đãi) đối với khối lượng trong hạn ngạch.
- Thuế suất cao đối với khối lượng vượt hạn ngạch.
Thông thường, sự chênh lệch giữa hai mức thuế suất này khá cao.
Hạn ngạch quốc tế
Thường được áp dụng trong các Hiệp hội ngành hàng để khống chế khối lượng hàng hóa xuất khẩu của các nước thành viên, giữ giá ổn định cao trên thị trường, bảo vệ quyền lợi chung cho các thành viên.
Tính chất của Quota
Quota là quy chế của mỗi quốc gia nhằm kiểm soát hàng hóa nhập khẩu vào thị trường trong nước. Bên cạnh đó, Quota còn là động lực giúp thúc đẩy các hoạt động kinh doanh, sản xuất của doanh nghiệp trong nước, tăng thặng dư cho các doanh nghiệp, cá nhân sản xuất hàng hóa đó.
Tuy nhiên, trên thực tế, số lượng hàng hóa nhập khẩu nhỏ hơn số lượng hàng nhập trong thương mại tự do cũng là một trong những nguyên nhân gây giảm tổng phúc lợi trong xã hội.
Dù giá bán của các mặt hàng cùng loại tại thị trường trong nước tăng, nhưng đơn giá thực tế của hàng hóa nhập khẩu không tăng, khiến nhu cầu tiêu dùng giảm mạnh.
Cơ chế quản lý bằng hạn ngạch không giống với thuế quan vì quota cho biết trước số lượng hàng hóa được xuất hoặc nhập khẩu trong từng thời kỳ. Còn với thuế quan Chính phủ không thể dự đoán chính xác con số này vì phải phụ thuộc vào giá cả thị trường quốc tế.
Điều tiết hệ thống ngoại thương thông qua thuế quan sẽ làm tăng nguồn thu ngân sách của Chính phủ, nhưng điều tiết bằng hạn ngạch chỉ làm tăng thu nhập cho doanh nghiệp nhận được hạn ngạch.
Hiện nay, trước xu hướng tự do hóa thương mại và xóa bỏ dần hàng rào thuế quan của kinh tế thế giới để bảo hộ sản xuất trong nước, các Chính phủ thường dùng hệ thống hạn ngạch.
Những trường hợp áp dụng Quota
Theo quy định tại Điều XI – CATT/1994, các quốc gia không được sử dụng hạn ngạch vì các lí do như: không minh bạch, dễ bị biến tướng, tạo cơ hội phát sinh tiêu cực…
Tuy nhiên, tại Điều XVIII – GATT/1994, WTO lại cho phép áp dụng hạn ngạch trong các trường hợp đặc biệt sau:
- Hạn chế tạm thời, ngăn ngừa, khắc phục sự khan hiếm lương thực, thực phẩm hay sản phẩm thiết yếu khác.
Ví dụ: Hạn ngạch xuất khẩu gạo, than, gỗ…
- Bảo vệ tình hình tài chính đối ngoại và cán cân thanh toán.
Khi dự trữ tiền tệ quá ít, thâm hụt nghiêm trọng, cần phải nâng cao mức dự trữ hợp lý.
- Trong chương trình trợ giúp của Chính phủ các nước đang phát triển để đẩy mạnh phát triển kinh tế hoặc bảo vệ một số ngành công nghiệp
Ngoài ra, hạn ngạch còn được áp dụng trong các trường hợp sau:
- Bảo vệ đạo đức xã hội
- Bảo vệ sức khỏe con người
- Bảo vệ động vật quý hiếm
- Xuất nhập khẩu vàng bạc, tài sản quốc gia liên quan đến lịch sử, văn hóa nghệ thuật, khảo cổ, tài nguyên khan hiếm.
Tuy nhiên, khi sử dụng hạn ngạch, WTO yêu cầu các thành viên tuân thủ điều kiện kèm theo như:
- Hạn chế sản xuất, tiêu dùng trong nước
- Cam kết không ảnh hưởng đến lợi ích của các thành viên khác, dần nới lỏng các biện pháp này khi kinh tế hồi phục, sau đó dỡ bỏ hoàn toàn theo nguyên tắc chung của WTO.
- Khi áp dụng hạn ngạch, các quốc gia phải công bố thời gian cụ thể và các thay đổi (nếu có)
Hạn chế của Quota
- Giá cả hàng hóa nhập khẩu tăng cao, giảm sự cạnh tranh với hàng hóa trong nước, người tiêu dùng giảm sự lựa chọn, khó tiếp cận với hàng nhập khẩu
- Lãng phí nguồn lực của xã hội
- Nhà nước không thu được bất cứ lợi nhuận nào
- Doanh nghiệp có thể biến thành nhà độc quyền về hàng hóa
- Dễ bị biến tướng, nảy sinh tiêu cực trong việc xin hạn ngạch của doanh nghiệp dẫn đến tình trạng hối lộ, tham nhũng
- Có thể gây ra tình trạng buôn lậu hàng hóa
Trên đây là tổng hợp thông tin liên quan đến Quota (hạn ngạch). Hy vọng những chia sẻ trong bài viết đã giúp các bạn có được cái nhìn đúng đắn về chính sách này.
