Trong bộ môn Sinh học được học ở chương trình phổ thông, chúng ta đã từng tìm hiểu về biến dị tổ hợp. Vậy biến dị tổ hợp là gì? Cách tính biến dị tổ hợp như thế nào? Hãy cùng palada.vn ôn lại kiến thức về biến dị tổ hợp, trả lời cho các câu hỏi trên thông qua bài viết dưới đây nhé!
Tóm tắt
Biến dị tổ hợp là gì?
Biến dị tổ hợp được biết đến là hình thức tổ hợp lại toàn bộ tính trạng của bố và mẹ trong quá trình sinh sản. Cụ thể trong quá trình phát sinh giao tử, có sự phân li độc lập của các nhân tố di truyền. Nhờ vào sự tổ hợp tự do đó đã gây ra những biến dị tổ hợp trong quá trình thụ tinh.
Chúng ta có thể hiểu một cách đơn giản hơn thì biến dị tổ hợp chính là kiểu tổ hợp các tính trạng của cá thể bố và mẹ trong quá trình sinh sản. Trong quá trình đó các tổ hợp đột biến có thể sinh ra từ sự phân li độc lập của yếu tố di truyền (nhiễm sắc thể) và sự liên kết ngẫu nhiên của chúng trong quá trình thụ tinh.
Trong tự nhiên, biến dị tổ hợp luôn rất phong phú và đa dạng. tuy nhiên, chúng ta vẫn đoán trước được về kích thước cũng như tần suất xuất hiện của các biến dị tổ hợp từ đó điều chỉnh kịp thời hay can thiệp vào quá trình phát sinh giao tử và thụ tinh.
Nguyên nhân và ý nghĩa của biến dị tổ hợp
Nguyên nhân
Biến dị tổ hợp thông thường được phát sinh từ 3 nguyên nhân chính gồm:
- – Quá trình phát sinh giao tử giữa hai cá thể đực và cái
- – Quá trình thụ tinh
- – Do hoán vị gen
Tuy nhiên biến dị tổ hợp chỉ xuất hiện tại các loài sinh sản hữu tính, còn ở các loài sinh sản vô tính hầu hết không xảy ra, bởi những loài này chỉ có quá trình giảm phân nhưng lại không phát sinh quá trình thụ tinh.
Ý nghĩa
Biến dị tổ hợp có 2 ý nghĩa chính đó là ý nghĩa đối với việc chọn giống và trong việc tiến hóa.
– Trong chọn giống: biến dị tổ hợp giúp làm tăng được tính đa dạng của động vật và thực vật, từ đó đạo điều kiện giúp ích cho quá trình chọn giống. Cũng nhờ đó làm tăng được năng suất của cây trồng, vật nuôi, duy trì nòi giống. Những cây được chọn phát triển vượt trội, năng suất cao hơn. Còn đối với động vật sẽ tăng khả năng sinh sản. Phương pháp chọn giống dựa trên biến dị tổ hợp đã được đề xuất lai giống để tạo nên được các giá trị mới nhanh chóng.
– Trong tiến hóa: biến dị tổ hợp giúp tăng sự đa dạng của các loài, tăng khả năng phân bố và giúp chúng thích nghi tốt với môi trường sống, tăng khả năng đấu tranh sinh tồn.
Biến dị tổ hợp được coi như là một nguồn nguyên liệu biến dị thứ cấp cung cấp cho sự tiến hóa. Các biến dị mà từ một vài loài ban đầu, người ta có thể tạo ra được rất nhiều loài mới đa dạng.
Ví dụ về biến dị tổ hợp
Một số ví dụ về biến dị tổ hợp cơ bản nhất trong đời sống thực tiễn như sau:
Ví dụ 1: Cho cá thể đực là quạ khoang và cả thể cái là quạ đen. Các con lai của 2 cá thể này sẽ có màu lông mang những đặc điểm di truyền của cả bố và mẹ. Và trong trường hợp này chúng ta nói đây chính là một trường hợp biến dị tổ hợp.
Ví dụ 2: Có 2 kiểu hình hạt đậu màu vàng vỏ trơn và hạt đậu vỏ nhăn, xanh. Sau khi chúng ta lai 2 kiểu hình trên sẽ thu được các kiểu hình mới hoàn toàn chính là Hạt vàng – vỏ nhăn và hạt xanh – vỏ trơn.
Các kiểu hình mới này khác hẳn với các kiểu hình đã có ban đầu và đó chính là là biến dị tổ hợp.
Ví dụ 3: Bố có một số đặc điểm là mắt nhỏ, mũi thấp còn mẹ có đặc điểm là mắt to và mũi cao. Con gái mà sở hữu đặc điểm di truyền từ bố và mẹ có mắt nhỏ mũi cao. Có thể thấy trong trường hợp này con gái chính là biến dị tổ hợp.
Các biến dị tổ hợp được tạo
Biến dị tổ hợp là sự thay đổi kiểu hình của các cá thể sinh vật, từ đó làm nó có sự khác biệt với những cá thể khác trong quần thể. Trong biến dị có 2 loại đó là biến dị di truyền và biến dị không di truyền. Trong đó biến dị tổ hợp là một phần của biến dị di truyền.
Về cơ bản thì trong biến dị tổ hợp các tính trạng, vật chất di truyền hay kiểu gen ở đời con sẽ thường được sắp xếp lại từ những tính trạng có sẵn ở đời bố và mẹ. Cá thể con mới được hình thành thường sở hữu đặc điểm tương tự bố mẹ hoặc trong một số trường hợp cũng có thể lai tạo hình thành nên tính trạng mới.
Cách tính biến dị tổ hợp chính xác
Để tính được biến dị tổ hợp chúng ta cần phải thực hiện lần lượt theo các bước như sau:
– Đầu tiên, cần lần lượt xét đến từng cặp gen theo các tính trạng đã được nêu ở trên đề bài.
– Tiếp theo tính tỉ lệ kiểu hình giống đời bố đời mẹ từ những cặp gen trên.
– Cuối cùng, tính tỉ lệ xuất hiện biến dị tổ hợp ở đời con bằng cách ta lấy 1 trừ đi tỉ lệ kiểu hình giống đời bố và đời mẹ.
Ví dụ: Cho lai P : AaBbDdEe × aaBbDDEe. Trong đó biết mỗi gen quy định một tính trạng. Hãy tính số loại biến dị tổ hợp ở đời con F1.
Giải:
Aa × aa tạo ra được 2 loại KH 1 trội : 1 lặn
Bb × Bb tạo được 2 loại KH 3 trội : 1 lặn
DD × Dd tạo KH trội
Ee × Ee tạo 2 loại KH 3 trội:1 lặn
Số KH tạo ra là 2×2×2=8
KL: có 2 KH giống bố mẹ, 6 kiểu hình còn lại không giống bố mẹ nên ta có 6 loại biến dị tổ hợp.
Trên đây, palada.vn đã đem đến cho các bạn kiến thức về biến dị tổ hợp và cách tính được biến dị tổ hợp chính xác. Mong rằng thông qua bài viết các bạn đã hiểu hơn về biến dị tổ hợp, vận dụng vào trong học tập nghiên cứu và cuộc sống hiệu quả nhất.
