Ngôn ngữ Việt Nam vô cùng đa dạng và phong phú với nhiều loại câu khác nhau, được sử dụng trong giao tiếp hàng ngày cũng như trong trong các tác phẩm văn học. Trong đó, chúng ta thường nghe đến một loại câu đó là câu cầu khiến. Vậy câu cầu khiến là gì, đặc điểm và tác dụng như thế nào?. Hãy cùng khám phá loại câu này trong bài viết dưới đây.
Tóm tắt
Khái niệm câu cầu khiến là gì?
Theo sách giáo khoa Ngữ văn lớp 8, câu cầu khiến được định nghĩa là các câu sử dụng các từ ngữ cầu khiến như “hãy”, “chớ”, “đừng”, “đi”, “thôi”, “nào” hoặc ngữ điệu cầu khiến, dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo trong cuộc sống hằng ngày.
Thông thường, câu cầu khiến có độ dài ngắn gọn và sử dụng ngữ điệu để nhấn mạnh ý nghĩa. Thường thì câu cầu khiến sẽ kết thúc bằng dấu chấm than để thể hiện tính cách ra lệnh, khuyên bảo.
Ví dụ:
– “Đừng nên cố tình vượt đèn đỏ nếu không bạn sẽ bị cảnh sát phạt đấy.” → Câu cầu khiến này mang ý nghĩa khuyên bảo, yêu cầu người nghe không được vượt đèn đỏ và cảnh báo hậu quả nếu vi phạm.
– “Thôi đừng lo lắng, con đã chuẩn bị bài kĩ vào hôm qua rồi mà!” → Từ “thôi” trong đây mang ý nghĩa cầu khiến, khuyên bảo người nghe không cần lo lắng quá nhiều và nhấn mạnh sự chuẩn bị kỹ lưỡng của đối tượng được khuyên bảo.
– “Nào bây giờ chúng ta sẽ sang bài học mới của ngày hôm nay.” → Từ “nào” trong đây mang ngữ điệu ra lệnh, yêu cầu người nghe chuyển sang bài học mới.
Tóm lại, câu cầu khiến là loại câu được sử dụng phổ biến trong cuộc sống hàng ngày để ra lệnh, khuyên bảo, yêu cầu, đề nghị người nghe thực hiện một hành động cụ thể. Các ví dụ minh họa trên giúp hiểu rõ hơn về đặc điểm và tính cách của câu cầu khiến.
Đặc điểm và dấu hiệu nhận biết câu cầu khiến
Câu cầu khiến là loại câu được sử dụng phổ biến trong cuộc sống hàng ngày để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị hoặc khuyên nhủ. Để nhận biết một câu là câu cầu khiến, ta có thể dựa vào một số đặc điểm và dấu hiệu sau:
– Câu cầu khiến thường sử dụng các từ ngữ mang ngữ điệu cầu khiến như “hãy”, “đừng”, “thôi”, “nào”, “đi”, “chớ”,… hoặc sử dụng ngữ điệu để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị hoặc khuyên nhủ.
– Câu cầu khiến thường ngắn gọn, súc tích, ít từ và thường được sử dụng trong văn nói hơn là văn viết.
– Câu cầu khiến thường kết thúc bằng dấu chấm than hoặc dấu chấm và ngữ điệu, với ý nghĩa mang tính chất ra lệnh, yêu cầu, đề nghị hoặc khuyên nhủ. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, câu cầu khiến có thể không kết thúc bằng dấu chấm than nếu không mang ý nghĩa nhấn mạnh.
Ví dụ:
– “Hãy đến đây một chút.” → Câu cầu khiến này sử dụng từ “hãy” mang tính chất đề nghị.
– “Đừng làm phiền tôi.” → Câu cầu khiến này sử dụng từ “đừng” mang tính chất khuyên bảo.
– “Thôi đừng nói nữa.” → Câu cầu khiến này sử dụng từ “thôi” mang tính chất yêu cầu.
– “Nào, đi một vòng quanh công viên nào!” → Câu cầu khiến này sử dụng từ “nào” mang tính chất ra lệnh.
Tóm lại, các đặc điểm và dấu hiệu nhận biết câu cầu khiến giúp ta dễ dàng phân biệt được câu này với các loại câu khác trong văn viết và truyền đạt thông điệp một cách chính xác, rõ ràng.
Tác dụng câu cầu khiến
Câu cầu khiến là một công cụ ngôn ngữ được sử dụng phổ biến để đưa ra yêu cầu, lời khuyên hoặc ra lệnh. Câu cầu khiến có tác dụng khác nhau tùy thuộc vào ngữ điệu, vai vế và mục đích của cuộc hội thoại. Bên cạnh những tác dụng khác nhau, thông thường câu cầu khiến có các tác dụng chính sau:
– Câu cầu khiến có tác dụng ra lệnh: được sử dụng để ra lệnh cho người có chức vụ, địa vị thấp hơn hoặc trẻ tuổi hơn mình. Ví dụ: “Hãy mang bài đã làm lên bàn của tôi!”.
– Câu cầu khiến có tác dụng đưa ra các yêu cầu, đề nghị: được sử dụng để yêu cầu, đề nghị người khác thực hiện theo ý mình. Tác dụng yêu cầu có mức độ nhẹ hơn đề nghị và thường áp dụng trong mối quan hệ bạn bè, đồng nghiệp. Ví dụ: “Cậu hãy trả vở cho tớ vào ngày mai nhé!”.
– Câu cầu khiến có tác dụng như một lời khuyên: được sử dụng trong mối quan hệ thân thiết như gia đình, bạn bè để khuyên bảo người khác. Ví dụ: “Đừng tự trách bản thân nữa! Con đã làm hết sức rồi mà”.
Tóm lại câu cầu khiến là một công cụ ngôn ngữ quan trọng và được sử dụng phổ biến trong cuộc sống hàng ngày để truyền đạt thông điệp một cách chính xác, rõ ràng. Các tác dụng của câu cầu khiến có thể thay đổi tùy thuộc vào ngữ điệu, vai vế và mục đích của cuộc hội thoại.
Bài tập về câu cầu khiến
Để hiểu hơn về câu cầu khiến thì dưới đây sẽ là một số bài tập để các bạn và các em có thể rèn luyện.
Bài tập 1: Xác định câu nào là câu cầu khiến trong những đoạn trích sau:
- Cái Tí bưng rổ khoai luộc ghếch vào chân cột, dặn thằng Dần:
– Hãy còn nóng lắm nhé! Em đừng có mó vào bỏng thì khốn. (Trích tác phẩm của Ngô Tất Tố – Tắt đèn).
- Nhưng mà nói ra làm gì nữa! Lão Hạc ơi! Lão yên lòng mà nhắm mắt! Lão đừng lo gì cho cái vườn. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. (Trích tác phẩm của Nam Cao – Lão Hạc).
- Mẹ tôi từ trong màn vọng ra:
– Thôi, hai đứa liệu chia đồ chơi ra đi.
– Lằng nhằng! Chia ra!
Mẹ tôi quát rồi giận dữ đi về phía cổng.
(Trích tác phẩm của Khánh Hoài – Cuộc chia tay của những con búp bê).
Hướng dẫn trả lời câu hỏi:
- Câu cầu khiến là : “Hãy còn nóng lắm nhé!”
- Câu cầu khiến là “Nhưng mà nói ra làm gì nữa!” và “Lão yên lòng mà nhắm mắt!”
- Câu cầu khiến là “Thôi, hai đứa liệu mà chia đồ chơi ra đi” và “Chia ra!”
Bài tập 2: Hãy thêm vào những từ ngữ thích hợp để chuyển đổi câu sau đây thành câu cầu khiến: “Em đi về nhà lúc 4 giờ.”
Hướng dẫn trả lời câu hỏi:
Để thêm từ thích hợp vào câu biến câu trở thành câu cầu khiến thì cần phải thêm những từ ngữ thường dùng trong câu cầu khiến. Chẳng hạn như:
– Em hãy đi về nhà lúc 4 giờ nhé!
– Em đi về nhà lúc 4 giờ đi!
– Thôi em đi về nhà lúc 4 giờ đi!
Trên đây là nội dung cơ bản về câu cầu khiến là gì, đặc điểm, tác dụng và một số ví dụ minh họa để bạn đọc hiểu hơn về loại câu này. Từ những thông tin vừa rồi, chúng ta có thể thấy được rằng câu cầu khiến có thể được sử dụng trong nhiều tình huống khác nhau và giúp cho người diễn đạt truyền tải thông điệp của mình một cách hiệu quả. Chúc các em học sinh áp dụng thành công và đạt điểm cao trong môn ngữ văn.
