Có thể nói là hầu như ai trong chúng ta cũng từng nhiều lần trải qua cảm giác thất vọng, yếu đuối, chán nản, gọi chung là mặc cảm. Vậy mặc cảm nghĩa là gì và cách hiệu quả nhất để vượt qua cảm giác mặc cảm là gì? Bài viết của chúng tôi sẽ giúp các bạn giải đáp thắc mắc trên.
Tóm tắt
Mặc cảm là gì?
Mặc cảm có thể được hiểu là trạng thái buồn bã, tự ti khi nhận ra mình thua kém những người xung quanh. Khi rơi vào hoàn cảnh này, chúng ta thường cảm thấy khó chịu, bức bối, không có cách nào thoát ra. Mặt khác, một người cũng có thể trở nên mặc cảm vì không thể quên những lỗi lầm trong quá khứ hoặc nghĩ rằng cuộc sống không diễn ra theo cách mình muốn.
Nhìn chung, mặc cảm là một vấn đề tâm lý phức tạp, khó giải quyết ngay và khiến con người dần trở nên uể oải, buồn chán, khép kín. Tuy nhiên, theo các chuyên gia tâm lý, việc chủ động tìm hiểu và hiểu mặc cảm là gì cũng là bước đầu tiên cần làm trong quá trình chữa lành.
Vai trò của mặc cảm là gì?
Tương tự như các cơ chế phản ứng tâm lý khác, cảm giác mặc cảm cũng cần được nhìn nhận từ nhiều góc độ. Đặc biệt là chúng cũng có một số vai trò trong cuộc sống của con người.
– Tích cực: Về mặt tích cực thì mặc cảm giúp con người nhìn thấy những khuyết điểm, thiếu sót của bản thân, từ đó có động lực để cố gắng khắc phục chúng, trở thành phiên bản tốt hơn.
– Tiêu cực: Tuy nhiên nếu chúng ta yếu bóng vía thì sự rối loạn tâm lý này có thể khiến bản thân lún sâu vào cảm giác tự ti, tuyệt vọng, dễ dàng từ bỏ mọi thứ. Trong một số trường hợp, tâm lý mặc cảm còn khiến con người trở nên nóng giận, bốc đồng, tự cao quá mức và dễ tự ái.
Các loại mặc cảm thường gặp
Thông thường chúng ta có thể bắt gặp một số loại mặc cảm như sau:
Mặc cảm tội lỗi
Đúng như tên gọi, mặc cảm tội lỗi là trạng thái mà chúng ta thường xuyên bị ám ảnh bởi cảm giác tội lỗi. Bạn luôn cảm thấy có trách nhiệm, có liên quan hoặc hối tiếc về một hành động hoặc vấn đề gì đó đã xảy ra trong quá khứ.
Điều này thường xảy ra khi mọi người làm điều gì đó mà họ cho là mâu thuẫn với các giá trị, nguyên tắc sống và chuẩn mực xã hội của chính họ. Cảm giác mặc cảm tội lỗi có thể kéo dài hàng ngày, hàng tháng thậm chí cả đời.
Mặc cảm tự ti
Mặc cảm tự ti là cảm giác bất an và không chắc chắn về bản thân xuất phát từ những khiếm khuyết về tâm lý hoặc thể chất, thường gặp nhất là mặc cảm vì ngoại hình xấu, mặc cảm ngoại hình của mình không được như những người mẫu nhất là vào thời đại mạng xã hội phổ biến như bây giờ.
Những người sống với kiểu tự ti này thường cảm thấy mặc cảm tự ti. Họ sống với những ám ảnh cũng như suy nghĩ tiêu cực về bản thân, rất dễ bị cuốn theo nó.
Mặc cảm tự ti thường bắt nguồn từ những trải nghiệm và tình huống trong thực tế. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, nó cũng có thể bắt nguồn từ chính sự tưởng tượng của mọi người. Một số biểu hiện của sự mặc cảm tự ti bao gồm:
– Cảm giác mình không đủ tốt, không đủ giỏi, không có khả năng thành công và phát triển trong công việc và cuộc sống.
– Khó kiên trì và dễ bỏ cuộc mỗi khi gặp khó khăn.
– Suy nghĩ quá nhiều về một vấn đề dẫn đến trạng thái lo âu, u uất, chán nản.
– Nhạy cảm quá mức với những nhận xét và phê bình.
Mặc cảm tự tôn
Để che giấu cảm giác thấp kém và tầm thường, nhiều người chọn cách tỏ ra kiêu ngạo, phóng đại suy nghĩ về năng lực và nhân cách của mình. Tâm lý này được gọi chung là mặc cảm tự tôn, chủ yếu thấy ở những cá nhân có lòng tự trọng cực kỳ thấp. Một trong những nguyên nhân chính của tình trạng này là sự kỳ vọng quá mức của cá nhân, gia đình và xã hội.
Một người có mặc cảm tự tôn thường có những biểu hiện sau:
– Quá tự tin và luôn cho rằng mình đúng.
– Bị ám ảnh quá mức về ngoại hình, luôn chải chuốt và đầu tư vào những món đồ xa xỉ.
– Sống tách biệt, hạn chế tối đa các mối quan hệ thân thiết, gần gũi.
– Thích được người khác dành lời khen ngợi.
Mặc dù xuất hiện như hai thái cực đối lập nhưng trên thực tế thì mặc cảm và tự ti lại tồn tại như hai mặt của một đồng xu. Điểm chung của họ là những suy nghĩ tiêu cực lặp đi lặp lại, bao gồm cách suy nghĩ phiến diện và hạ thấp giá trị cá nhân.
Cách vượt qua sự mặc cảm hiệu quả nhất
Nếu chẳng may bạn rơi vào một số trạng thái mặc cảm như đã nói trên thì hãy đến ngay với phần tiếp theo của bài viết để biết cách khắc phục hiệu quả nhất nhé.
Để thoát khỏi mặc cảm tội lỗi, điều đầu tiên bạn cần làm là chấp nhận những gì đã xảy ra và biết rằng chúng ta không thể làm gì để sửa chữa hay thay đổi quá khứ. Tiếp theo, hãy thử lùi lại một bước, đặt mình vào vị trí người ngoài cuộc để nhìn toàn cảnh sự việc bằng góc nhìn trung lập nhất.
Khi bạn đã hoàn thành việc hợp lý hóa của mình, đừng quên nhắc nhở bản thân tại sao và tại sao bạn lại cư xử theo cách đó, đồng thời rút ra những bài học cụ thể cần ghi nhớ. Tất cả chúng ta đều mắc một vài sai lầm, nhưng điều quan trọng là phải biết cách thay đổi và bước tiếp mà không mắc lại những sai lầm tương tự.
Tưởng chừng đơn giản nhưng mặc cảm tự ti có thể phát triển thành những vấn đề tâm lý nguy hiểm nếu như không được nhận biết và xử lý đúng cách. Để thoát khỏi cái bẫy nói trên các bạn có thể:
– Thực hành liệu pháp đối thoại nội tâm, từ từ loại bỏ những suy nghĩ tiêu cực về bản thân và thay thế chúng bằng những tiếng nói khác lạc quan, tích cực
– Thay đổi góc nhìn và nhận thức: đừng quên rằng ai cũng có thế mạnh và cá tính riêng của mình, vì vậy bạn hoàn toàn có thể làm mọi việc theo cách riêng.
– Tập trung vào việc khẳng định những điểm mạnh thay vì tập trung vào những điểm bất lợi. Điều này sẽ giúp bạn khôi phục lại sự tự tin, lòng tự trọng và không còn bị ảnh hưởng bởi những khía cạnh chưa hoàn thiện của bản thân.
– Học cách thử và thất bại nhiều lần.
– Lựa chọn và xây dựng các mối quan hệ xung quanh lành mạnh. Với những người hay chỉ trích, hạ thấp bạn thì không nên giao tiếp với họ.
Trong cuộc sống hiện đại, con người phải đối mặt với rất nhiều áp lực, cạnh tranh nên việc nảy sinh tâm lý mặc cảm tự ti là điều rất khó tránh khỏi. Tuy nhiên, thay vì chìm trong cảm giác thua kém, hãy cố gắng đứng dậy tìm cách phục hồi giá trị bản thân. Hi vọng bài viết về mặc cảm là gì của chúng tôi sẽ giúp bạn có thêm nhiều kiến thức thú vị và bổ ích.
