Nhựa hiện hữu mọi nơi trong cuộc sống hằng ngày của con người. Tuy nhiên, vì sự tiện dụng, chúng ta đã vô tình hoặc cố ý tạo ra rất nhiều rác thải nhựa. Vậy rác thải nhựa là gì, nó đã hủy hoại môi trường và sức khỏe con người ra sao? Hãy cùng tìm hiểu kỹ hơn về loại rác này trong bài viết sau đây!
Tóm tắt
Khái niệm rác thải nhựa, ô nhiễm trắng là gì?
Khái niệm rác thải nhựa là gì? Nguồn gốc của rác thải nhựa
Rác thải nhựa là khái niệm dùng để chỉ chung các sản phẩm làm từ nhựa đã qua sử dụng hoặc không được dùng đến bị vứt bỏ ra môi trường. Rác thải nhựa bao gồm: túi, chai, cốc, ống hút, đồ chơi cũ… làm từ nhựa. Chúng thường có thời gian phân hủy rất lâu, có thể lên tới hàng trăm, ngàn năm.
Nguồn gốc của rác thải nhựa
- Rác thải nhựa sinh hoạt: phát sinh từ cuộc sống hằng ngày của con người như rác thải của dân cư, khách du lịch, khách vãng lai…
- Rác thải nhựa kinh doanh: đến từ các chợ, nhà hàng, quán ăn, khách sạn, khu vui chơi – giải trí, khu văn hoá,…
- Rác thải nhựa công nghiệp từ các viện nghiên cứu, phòng thí nghiệm, cơ quan, trường học, công trình xây dựng, nhà máy, xí nghiệp, khu công nghiệp,…
- Rác thải nhựa y tế
Khái niệm ô nhiễm trắng?
Ô nhiễm trắng là thuật ngữ được các nhà khoa học dùng để chỉ tình trạng ô nhiễm do túi nilon gây ra. Tình trạng thải túi nilon trực tiếp ra môi trường mà không qua xử lý sẽ gây ra ô nhiễm trắng.
Tham khảo: Triều cường là gì? Nguyên nhân gây ra triều cường
Thực trạng rác thải nhựa trên thế giới và Việt Nam
Thực trạng rác thải nhựa trên thế giới
- Số lượng đồ nhựa tiêu thụ: Thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi phút thế giới tiêu thụ 1 triệu chai nhựa, mỗi năm sử dụng 5.000 tỷ túi nilon… chưa tính đến các sản phẩm từ nhựa khác.
- Lượng rác thải: Hằng năm thế giới thải ra môi trường trung bình khoảng 300 triệu tấn rác thải nhựa, trong đó khoảng 8 triệu tấn bị thải ra biển. Theo dự báo của Tổ chức Bảo vệ môi trường biển Ocean Conservancy, tới năm 2025, cứ 3 tấn cá sẽ có 1 tấn rác thải nhựa.
Trong 50 năm qua, lượng nhựa được sử dụng trên thế giới đã tăng 20 lần so với quá khứ, dự báo tăng gấp đôi trong 20 năm tới. Hiện vấn đề xử lý rác thải nhựa đang là mối quan tâm hàng đầu của các quốc gia trên thế giới.
Thực trạng rác thải nhựa ở Việt Nam
Hiện trạng rác thải nhựa ở Việt Nam rất nghiêm trọng. Theo thống kế của Bộ Tài nguyên và Môi trường, mỗi năm, Việt Nam thải ra môi trường 1,8 triệu tấn rác thải nhựa. Trong đó, có 0,28 triệu – 0,73 triệu tấn thải trực tiếp ra biển (chiếm khoảng 6% tổng rác thải nhựa ra biển thế giới).
Theo Hiệp hội Nhựa Việt Nam, từ năm 1990 – 2015 số lượng nhựa tiêu thụ đã tăng lên hơn 10 lần, từ 3,8 kg/người/năm đến 41 kg/người/năm. Trung bình mỗi gia đình sử dụng đến 1kg túi nilon 1 tháng. Lượng chất thải nhựa và túi nilon chiếm đến 8-12% chất thải rắn sinh hoạt. Trong đó, 10% lượng rác thải nhựa này không được tái chế, tái sử dụng mà bị thải trực tiếp ra môi trường.
Các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM, lượng rác thải nhựa và nilon mỗi ngày khoảng 80 tấn. Đơn cử tại TP.HCM, trong 250.000 tấn rác thải nhựa thì có 48.000 tấn được đem đi chôn lấp, hơn 200.000 tấn được tái chế hoặc thải trực tiếp.
Các con số “khổng lồ” này là hồi chuông báo động về tình trạng ô nhiễm môi trường nặng nề tại Việt Nam.
Tác hại của rác thải nhựa
Ảnh hưởng đến sức khoẻ con người
Rác thải nhựa sẽ bị phân rã thành các mảnh nhựa siêu nhỏ, lẫn vào trong đất, gây ô nhiễm nguồn nước ngầm, không khí… Nếu bị vứt ra biển sẽ khiến các loài sinh vật biển ăn phải. Nếu con người ăn phải các loài vật này có thể bị ngộ độc.
Nếu đốt rác thải nhựa sẽ sinh ra các loại khí độc như: khí dioxin, furan… gây ảnh hưởng xấu đến tuyến nội tiết, giảm khả năng miễn dịch, thậm chí gây ung thư cho con người.
Trong quá trình đốt túi nilon có lẫn lưu huỳnh, dầu hỏa nguyên chất… sẽ gây ra mưa axit, nguy hiểm đối với sức khỏe con người và muôn loài.
Các sản phẩm nhựa kém chất lượng khi sử dụng sẽ sản sinh ra BPA. Loại chất độc hại này có thể gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm cho con người như vô sinh, tiểu đường, ung thư…
Ảnh hưởng đến môi trường
Rác thải nhựa bị chôn lấp sâu trong đất sẽ tác động xấu đến nguồn nước ngầm như: ô nhiễm nguồn nước và ngăn cản quá trình khí oxy đi qua đất. Ảnh hưởng nặng nề đến sự sinh trưởng của thực vật, giết chết các vi sinh vật có lợi trong lòng đất.
Rác thải ở trên rừng núi sẽ làm mất kết cấu của đất, giảm khả năng giữ nước và gây ra tình trạng xói mòn, sạt lở đất.
Ảnh hưởng đến sinh vật biển
Xả rác thải ra biển sẽ phá hủy hoặc suy giảm đa dạng sinh học. Các sinh vật biển sẽ bị chết nếu mắc hoặc ăn phải loại rác này. Theo thống kê của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) đã có khoảng hơn 100 triệu sinh vật biển chết vì rác thải nhựa, trong đó có cả cá voi.
Rác thải nhựa bao lâu có thể phân hủy?
Thời gian phân hủy của nhựa phụ thuộc vào cấu trúc, loại nguyên liệu chế tạo sản phẩm. Tuy nhiên, chất thải nhựa thường có thời gian phân hủy rất lâu, có thể lên đến 1000 năm.
Thời gian phân hủy của một số sản phẩm nhựa phổ biến hiện nay:
| Sản phẩm nhựa từ nguyên liệu dầu mỏ truyền thống | Thời gian phân hủy | Sản phẩm thay thế | Thời gian phân hủy |
| Túi nilon, bao nhựa mỏng loại thường | 10-100 năm | Túi sinh học phân hủy hoàn toàn | 6-12 tháng |
| Túi nhựa dày và dai | 500-1000 năm | Túi sinh học phân hủy hoàn toàn | 6-12 tháng |
| Các loại chai nhựa | 450-1000 năm | ||
| Các chai chất tẩy rửa | 500-1000 năm | ||
| Ống hút nhựa | 100-500 năm | Ống hút sinh học phân hủy hoàn toàn | 6-12 tháng |
| Thìa, dĩa nhựa | 100-500 năm | Thìa, dĩa sinh học phân hủy hoàn toàn | 6-12 tháng |
| Cốc sữa chua nhựa | 100-500 năm | ||
| Bàn chải đánh răng | 100-500 năm | ||
| Ly/cốc xốp | 50-500 năm | ||
| Quần áo | 20-200 năm | ||
| Dây cước câu cá | 600 năm | ||
| Nắp chai nhựa | 100-500 năm | ||
| Vòng nhựa cố định ở cổ chai | 90 năm | ||
| Đầu lọc thuốc lá | 10-15 năm | ||
| Tã lót, băng vệ sinh | 250-500 năm |
Biện pháp khắc phục rác thải nhựa
Tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân
Đây là cách tốt nhất để giải quyết vấn nạn rác thải nhựa. Con người cần hạn chế tối đa việc sử dụng đồ nhựa; thu gom, phân loại chất thải nhựa; không vứt chất thải nhựa ra môi trường.
Do đó, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của cộng đồng về tác hại rác thải nhựa và đưa ra các biện pháp xử lý phù hợp.
Phân loại rác tại nguồn
Đây là hành động thiết thực, tiết kiệm tài nguyên để tận dụng phế liệu tái chế và phân nhân tạo. Phân loại rác tại nguồn giúp giảm lượng rác thải ra môi trường, giảm thiểu tình trạng ô nhiễm. Bên cạnh đó, việc làm này còn giúp tiết kiệm chi phí thu gom, vận chuyển và xử lý rác.
Cách phân loại rác thải tại nguồn hiệu quả:
- Rác hữu cơ: Đây là các loại rác dễ bị thối rữa trong điều kiện tự nhiên, ví dụ: đồ ăn thừa, hư hỏng (rau củ quả, thịt, cá, trứng…), vỏ trái cây,…
- Rác vô cơ: Bao gồm rác tái chế và không tái chế. Rác tái chế là loại rác có thể tái sử dụng trực tiếp hoặc chế biến lại. Ví dụ: giấy, bìa các tông, kim loại, các loại nhựa như: vỏ chai, đồ nhựa gia dụng… Còn rác không tái chế là phần thải bỏ.
- Chất thải độc hại: Đây là loại chất thải nguy hiểm, dễ cháy, dễ nổ, dễ ăn mòn, gây ngộ độc như ắc quy, pin hỏng, đèn huỳnh quang…
Tái chế rác thải nhựa
Đây là phương pháp xử lý rác phổ biến tại nhiều quốc gia. Ưu điểm của phương pháp này là tận dụng rác thải nhựa tạo ra các sản phẩm mới, sử dụng được nhiều lần. Từ đó, góp phần làm sạch và giảm thiểu ô nhiễm môi trường, tiết kiệm tài nguyên và tạo việc làm cho người lao động.
Thiêu đốt
Đây là quá trình xử lý rác thải bằng nhiệt độ cao (1.000-1.100C). Phương pháp này có ưu điểm là làm giảm thể tích chất thải chôn lấp (xỉ, tro). Bên cạnh đó, còn tạo ra năng lượng cho các ngành công nghiệp khác như phát điện, nhiên liệu… Tuy nhiên, phương pháp này chỉ phù hợp với các nước phát triển do chi phí đầu tư, vận hành nhà máy đốt rác cao. Hiện nay, ở Việt Nam cũng đã áp dụng phương pháp này nhưng chủ yếu là để xử lý rác thải độc hại.
Trên đây là tổng hợp các thông tin đáng báo động về tình trạng rác thải nhựa ở Việt Nam và trên toàn cầu. Là một công dân của thế hệ mới, trách nhiệm của mỗi chúng ta là chung tay, góp sức với cộng đồng để hạn chế sử dụng và xử lý rác thải nhựa. Hành động ngay hôm nay để cứu lấy Trái Đất – hành tinh xanh của chúng ta!
