Tùy bút là thể loại văn học cho phép tác giả được sáng tạo và bày tỏ quan điểm của mình. Trong bài viết dưới đây, chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu khái niệm tùy bút là gì, đặc điểm và một số tác phẩm tùy bút tiêu biểu để hiểu hơn về thể loại này.
Tóm tắt
Tùy bút là gì?
Tùy bút, từ ghép của “tùy” (tùy ý) và “bút” (cây viết), là một thể loại văn học cho phép tác giả viết theo sở thích và ý muốn của mình mà không bị ràng buộc bởi một chủ đề cụ thể. Thường thì tùy bút được sử dụng để diễn tả cảm xúc của tác giả đối với một vấn đề nào đó.
Tùy bút là một thể loại kí, trong đó tác giả ghi chép lại các sự kiện được quan sát và suy ngẫm về cảnh vật, con người xung quanh một cách chân thực. Nó có tính chất cá nhân, tự do, cho phép tác giả thể hiện cái tôi của mình thông qua những dòng viết đầy tình cảm.
Với tính tùy hứng, tùy bút mang trong mình một phong cách nghệ thuật tự do, phóng khoáng và trữ tình. Đó là nơi tác giả có thể thể hiện cái tôi của mình một cách sống động và rõ nét, như một lời độc thoại của cá nhân sáng tạo.
Đặc điểm của thể loại tùy bút
Thể loại tùy bút có một số đặc điểm sau đây:
Đề tài
Tùy bút mang đến những đề tài phong phú, đa dạng. Trong tùy bút, đề tài có thể bao gồm tất cả các khía cạnh của cuộc sống xã hội, từ văn hóa, lịch sử cho đến những vấn đề nóng, những vấn đề mang tính chất thế sự và đời tư. Tác giả luôn hướng tới đưa các yếu tố này vào tùy bút để thể hiện cái tôi, suy ngẫm chân thật của nhân vật trữ tình.
Tùy bút là sự phóng theo bút mà viết, do đó thường tái hiện cảm xúc và trạng thái tâm lý của con người với nhiều mức độ khác nhau. Có thể là những cảm xúc đơn giản về tình yêu thiên nhiên, con người, cũng có thể là những cảm xúc phức tạp, những nỗi ám ảnh và luyến tiếc. Ngoài ra, tùy bút còn thể hiện sự nhạy cảm tinh tế của tác giả trước vẻ đẹp của thiên nhiên hay giá trị của văn hóa truyền thống.
Lời văn
Lời văn trong thể loại tùy bút luôn mang tính uyển chuyển, linh hoạt, đầy sáng tạo và bất ngờ của nhân vật trữ tình, kết hợp một cách tinh tế giữa chất thơ và chất trần thuật.
Người nghệ sĩ trong tùy bút phải thực sự là một nhân vật đặc biệt, đảm bảo sự trau chuốt từng từ ngữ, câu văn. Giọng điệu luôn chậm rãi, như thể tâm tình. Người kể chuyện sử dụng ngôi thứ nhất – tức là nhân vật trữ tình – để dẫn dắt mạch cảm xúc cho toàn bài tùy bút.
Kết cấu
Tùy bút khác biệt so với các thể loại truyện ngắn hoặc tiểu thuyết bởi nó không tập trung vào diễn biến, trình tự hay cốt truyện, mà thay vào đó tập trung vào việc thể hiện cảm xúc của nhân vật một cách chân thành.
Trong khi truyện ngắn hoặc tiểu thuyết thường kể về cuộc hành trình của một nhân vật trong cuộc sống của họ, tùy bút lại tập trung vào việc làm nổi bật hình ảnh con người trong một khoảnh khắc, đôi khi chỉ là một phần nhỏ trong cuộc sống của họ. Trong tùy bút, những suy nghĩ, nhận định hoặc ca ngợi về con người được xen kẽ, tạo nên sự đặc sắc của con người.
Kết hợp chất văn học và chất báo chí
Chất văn học thể hiện trong việc tùy bút mang đến những cảm xúc, suy tư trữ tình của nhân vật, có thể lãng mạn, bay bổng hoặc sâu sắc, đa chiều. Ngoài ra, chất văn còn thể hiện qua sự lựa chọn từ ngữ tinh tế, sự trau chuốt và kỹ lưỡng, thể hiện tài nghệ của ngòi bút.
Chất báo chí thể hiện trong tính cập nhật và khả năng đưa tin nhanh về các sự kiện trong cuộc sống hàng ngày. Tùy bút có khả năng viết về hiện thực và sự diễn ra của các sự việc trong đời sống thường nhật.
Trào phúng là gì? Đặc điểm, một số tác giả văn học trào phúng
Các tác phẩm tùy bút nổi bật
Trong phần cuối của bài viết, chúng ta hãy cùng khám phá một số tác phẩm tùy bút nổi bật, có giá trị lâu dài.
Những ngày thơ ấu
Trong tác phẩm “Những Ngày Thơ Ấu” của tác giả Nguyên Hồng, nhân vật chính là cậu bé Hồng trải qua một tuổi thơ đầy khó khăn và đau lòng. Ban đầu, Hồng có một cuộc sống giàu có khi cha làm quản ngục và nhận được sự quan tâm từ nhiều người.
Tuy nhiên, mọi thứ thay đổi khi cha của Hồng bỏ mọi thứ để theo đuổi “nàng tiên nâu”. Mẹ của Hồng đau lòng nhưng vẫn cố gắng chăm sóc gia đình. Cuối cùng, mẹ cậu quyết định rời đi để tìm kiếm một cuộc sống mới.
Bây giờ, chỉ còn Hồng sống với cha nghiện ngập và thiếu sự quan tâm từ cả hai phía. Hồng trở nên lạc lõng và tìm kiếm những người bạn không đáng tin cậy, cố gắng kiếm tiền để sinh sống. Sau khi cha qua đời, Hồng trở thành một đứa trẻ bị tổn thương, chỉ biết chịu đựng những lời chỉ trích và sự đối xử khắc nghiệt từ gia đình.
Từ chiến trường khốc liệt
“Từ chiến trường khốc liệt” là cuốn hồi ký của tác giả Peter Arnett, xuất bản lần đầu tại Mỹ vào năm 1995. Cuốn sách thu hút sự chú ý lớn và được đánh giá cao với việc ghi lại chi tiết về những trải nghiệm của tác giả trong các chiến trường ở Việt Nam, Lào, Iran và nhiều quốc gia khác trên thế giới.
Trong hồi ký, tác giả miêu tả những cảnh tượng đáng kinh ngạc mà ông chứng kiến trong chiến trường. Ông chia sẻ về chuyến bay cuối cùng rời khỏi chiến trường, nơi ông chứng kiến hàng chục người bị thương và chết. Ông cảm nhận được sự đau đớn và tàn khốc của chiến tranh qua việc miêu tả những túi chứa xác lính đen thui trên chuyến bay trở về Sài Gòn. Cuối cùng, tác giả cũng đề cập đến một đồi chiến trường cuối cùng được quân Mỹ chiếm đóng nhưng đã trả giá bằng 120 mạng người và chỉ có một xác lính Bắc Việt còn lại trên đỉnh đồi.
Cát bụi chân ai
“Cát bụi chân ai” là một cuốn hồi ký của tác giả Tô Hoài, được xuất bản vào những năm đầu thập kỷ 90 của thế kỷ XX. Cuốn sách là một điểm nhấn trong sự nghiệp của Tô Hoài, kể về những hồi ức của giới nghệ sĩ từ thời kỳ trước năm 1945 cho đến thời kháng chiến. Tác giả viết: “…Những chuyện trời đất huy hoàng đâu đâu của người ta, còn chúng tôi vẫn cặm cụi với cái bút máy, bút bi, bút chì…”
Cuốn sách “Cát bụi chân ai” của Tô Hoài thành công trong việc khắc họa hình tượng của những nhà văn và nhà thơ như Nguyễn Tuân, Nguyên Hồng, Nguyễn Bính, Xuân Diệu,… trong thời kỳ kháng chiến. Những đoạn văn hào hùng và tràn đầy tinh thần thi ca luôn rực rỡ giữa cuộc kháng chiến khốc liệt, được thêm vào những mối tình bạn đẹp của các nhà văn, nhà thơ.
Cuốn hồi ký “Cát bụi chân ai” sẽ giúp độc giả hiểu thêm về cuộc sống tinh thần của nhiều nhà thơ, nhà văn lớn trong văn chương hiện đại. Từ đó, độc giả có thể khám phá những nét nổi bật và đặc sắc trong phong cách viết văn của họ.
Nhật ký của Nancy
“Nhật ký của Nancy” là một cuốn nhật ký cảm động do tác giả Beatrice Sparks viết. Cuốn sách kể về cuộc đấu tranh của một cô bé yếu đuối với bệnh HIV/AIDS chịu sự phản đối và kỳ thị từ xã hội. Nancy là cô bé 14 tuổi, đang bước vào độ tuổi của sự trưởng thành với những suy nghĩ trong trắng về tình bạn và tình yêu.
Cuộc đời của Nancy thay đổi khi cô gặp Collin, người mà cô coi như một chàng hoàng tử giải cứu. Tuy nhiên cô trải qua một sự việc đau lòng khi bị Collin tấn công tại nhà trong lúc mẹ cô vắng nhà. Collin biến mất sau đó, để lại Nancy trong tình trạng tinh thần hoảng loạn và mất đi sự trong trắng của mình.
Cuộc đời của Nancy trở nên khủng khiếp hơn khi cô bị chẩn đoán mắc bệnh HIV/AIDS. Nancy qua đời sau hai năm chiến đấu với bệnh tật trong một giấc ngủ. Trong thời gian từ khi được chẩn đoán mắc bệnh cho đến những ngày cuối cùng, Nancy luôn tuân thủ các biện pháp phòng tránh để bảo vệ cộng đồng và không quan tâm đến sự phê phán từ xã hội, tận hưởng những gì còn lại trong cuộc sống.
“Nhật ký của Nancy” không phải là một câu chuyện hư cấu, mà là nhật ký thực sự về cuộc đời đau khổ của cô bé Nancy. Cuốn sách đã được xuất bản và dịch sang nhiều ngôn ngữ khác nhau để trở thành một bài học cho nhiều người cha, người mẹ và cả những bạn trẻ trong tương lai về cách tự bảo vệ bản thân.
Ngôi kể thứ 3 là gì? Đặc điểm, tác dụng và ví dụ các ngôi kể
Trên đây là giới thiệu khái niệm tùy bút là gì, một số đặc điểm của thể loại và tác phẩm tiêu biểu. Nếu muốn biết thêm thông tin về thể loại văn học nào, hãy để lại bình luận bên dưới cho chúng tôi để được giải đáp nhanh chóng nhé.
