Văn miêu tả là một trong những thể loại văn mà các em học sinh được tiếp cận khá sớm trong chương trình. Để hiểu rõ hơn về yếu tố miêu tả là gì khi làm văn và khái niệm của văn miêu tả, tại bài viết này chúng mình sẽ trình bày những đặc điểm chính của thể loại này nhé.
Văn miêu tả là gì?
Văn miêu tả là loại văn nhằm giúp người đọc hoặc người nghe hình dung được những đặc điểm, tính chất của sự vật, sự việc, con người, phong cảnh,… làm cho những cái đó như được hiện lên trước mắt người đọc, người nghe. Trong văn miêu tả, năng lực quan sát của người viết và người nói thường được bộc lộ rõ nhất.
Đặc điểm của văn miêu tả
– Văn miêu tả là loại văn mang tính chất thể hiện được cái mới mẻ cũng như cái riêng trong cách quan sát và cách cảm nhận của người viết.
– Trong văn miêu tả, những cái mới, cái riêng vẫn phải gắn với cái chân thật.
– Ngôn ngữ trong văn miêu tả thường giàu cảm xúc, hình ảnh, có nhịp điệu, âm thanh.
– Muốn miêu tả được thì trước hết người ta phải biết quan sát, rồi từ đó nhận xét, sử dụng các phép liên tưởng, tưởng tượng, ví von, so sánh,… để làm nổi bật lên những đặc điểm tiêu biểu của sự vật đó.
Các loại văn miêu tả học sinh thường gặp
Ở bậc tiểu học thì chúng ta đã làm quen với văn miêu tả nhưng ở lớp 6 mới được học nâng cao hơn nên đòi hỏi các em cần phải có kĩ năng miêu tả tinh tế trong từng dạng bài. Những dạng văn miêu tả thường gặp là:
Văn miêu tả cảnh vật
– Khái niệm về văn miêu tả cảnh là: Tả cảnh là việc gợi tả những bức tranh thiên nhiên hay cảnh sinh hoạt gợi ra trước mắt người đọc về đặc điểm và từng nét riêng của cảnh.
– Phương pháp thực hiện một bài văn tả cảnh:
Đầu tiên chúng ta phải xác định đối tượng miêu tả là cảnh nào? ở đâu? Vào thời điểm nào? Tiếp đến là quan sát lựa chọn những hình ảnh tiêu biểu và cuối cùng là trình bày những điều quan sát được theo một thứ tự.
– Bố cục bài văn tả cảnh:
Mở bài: Giới thiệu cơ bản về cảnh được tả.
Thân bài: Tập trung tả cảnh vật chi tiết theo thứ tự nhất định, có thể như một số trường hợp sau:
– Mô tả từ khái quát đến cụ thể (hoặc ngược lại).
– Mô tả không gian từ trong tới ngoài (hoặc ngược lại).
– Mô tả không gian từ trên xuống dưới (hoặc ngược lại).
Kết bài chúng ta phát biểu cảm nghĩ về cảnh vật đó.
Văn miêu tả người
Khái niệm về văn miêu tả người: Tả người là việc gợi tả về các nét ngoại hình, tư thế, tính cách, hành động, lời nói… của nhân vật đang được miêu tả.
– Xác định được đối tượng cần tả (tả chân dung hay tả người đang trong tư thế làm việc, đi lại…).
– Quan sát để lựa chọn những chi tiết tiêu biểu.
– Trình bày những kết quả quan sát theo một thứ tự.
Cách miêu tả và bố cục văn tả người.
Mở bài: Giới thiệu người được tả (cần chú ý đến mối quan hệ của người viết với nhân vật được tả, tên, giới tính cùng ấn tượng chung về người đó)
Thân bài:
Miêu tả khái quát về hình dáng bên ngoài, tuổi tác, nghề nghiệp…
Tả chi tiết về ngoại hình, cử chỉ, hành động, lời nói… (chú ý tả người trong công việc hay khi vận động cần quan sát tinh tế vào các động tác của từng bộ phận: khuôn mặt có gì thay đổi, trạng thái cảm xúc, ánh mắt…).
Thông qua việc mô tả để khơi gợi tính cách nhân vật, người đọc có thể cảm nhận được tính cách của đối tượng cùng với cả thái độ của người miêu tả đối với đối tượng đó.
Kết bài: Nhận xét hoặc nêu cảm nghĩ của người viết bài về người được miêu tả.
Văn miêu tả sáng tạo
– Đối tượng miêu tả sáng tạo thường được xuất hiện trong hình dung tưởng tượng nhưng có bắt nguồn từ một cơ sở thực tế nào đó.
– Đối tượng miêu tả: Người hay cảnh vật.
Yêu cầu khi làm dạng văn miêu tả sáng tạo:
– Tả cảnh vật sáng tạo cũng phải bám vào một số nét thực của đời sống. Ví dụ khi tả một phiên chợ trong tưởng tượng của em thì vẫn cần dựa trên những đặc điểm thường xảy ra của cảnh đó làm cơ sở tưởng tượng như: không khí, số lượng người với những lứa tuổi tầng lớp nào? Chợ diễn ra ở địa điểm nào? Thời tiết khí hậu ra sao? Những cơ sở đó chính là thực tế để tưởng tượng theo ý định của mình.
– Tả người trong tưởng tượng: nhân vật được miêu tả thường là những người có đặc điểm khác biệt với người thường như ông Tiên, ông Bụt trong cổ tích hay một người anh hùng trong truyền thuyết… Các em cần dựa vào đặc điểm có tính bản chất để tưởng tượng những nét ngoại hình sao cho phù hợp, tạo được sự hấp dẫn.
Lưu ý: Dù miêu tả theo cách nào và với đối tượng nào cũng cần chú ý vận dụng ví von so sánh để bài văn miêu tả có những nét độc đáo mang tính cá nhân rõ.
Bài tập ví dụ văn miêu tả
– Em hãy miêu tả lại quang cảnh của sân trường trong giờ ra chơi.
– Em hãy miêu tả cánh đồng lúa ở quê em.
– Miêu tả người mà em luôn yêu mến nhất.
– Miêu tả người bác hàng xóm của em.
– Em hãy miêu tả lại nơi đang ở.
Vừa rồi chúng mình đã cùng các bạn và các em học sinh củng cố văn miêu tả là gì, đặc điểm và các loại văn miêu tả thường gặp. Mong rằng bài viết này sẽ giúp các em trong việc ôn lại kiến thức này. Nếu thấy nội dung này hữu ích, hãy chia sẻ để nhiều người cùng biết đến hơn nhé.
